Pim Poppe: Geopolitieke risico’s en corporate weerbaarheid

21 januari 2025

Door Pim Poppe, Managing Partner, Probability & Partners

Welkom in 2025, het jaar van de geopolitieke risico’s. Het lijdt geen twijfel dat geopolitieke risico’s de klok slaan en dat ze toenemen. De kranten staan er vol van. Maar wat bedoelen we precies met geopolitieke risico’s?

Afhankelijk van wie het woord gebruikt, ligt de nadruk iets anders. Clingendael, DNB, TNO, en CBS interpreteren het begrip elk op hun eigen manier, maar al met al gaat het over internationale machtsverhoudingen, economische kwetsbaarheden, tariefoorlogen, strategische afhankelijkheden en leverings(on)zekerheden.

In de afgelopen weken heeft Trump met zijn uitspraken over het opkopen van Groenland, het inlijven van Canada en het afpakken van het Panamakanaal de zaken op scherp gezet. De grote vraag is natuurlijk: is dit grootspraak, een onderhandelingstactiek of een serieus beleidsvoornemen? Dat maakt nogal wat uit. Zeker is dat het om geopolitiek gaat en dat onrust en onzekerheid door deze uitspraken toenemen. Wat we ook weten, is dat Trump geen mitigator van geopolitieke onrust is, maar een katalysator. Sinds gisteren is hij weer president van de Verenigde Staten. Tijd dus om wat langer stil te staan bij geopolitieke risico’s.

Geopolitieke risico’s kunnen we op verschillende manieren groeperen. Het lijstje mag niet te kort, maar ook niet te lang zijn. Het moet vooral relevant zijn voor het land, de sector of het bedrijf in kwestie. De onderstaande lijst is arbitrair, maar wat mij betreft een goede aanzet om mee te beginnen.

Geopolitieke risico's

1. Gevecht om economische hegemonie
2. Oorlog & oorlogsdreiging
3. Klimaatverandering
4. Cyberrisico
5. Supranationale wanorde
6. Pandemie

Deze risico’s behoeven geen uitleg; ze spreken voor zich, zeker de eerste vier. Waar ik zelf bezorgd over ben, is dat supranationale structuren (zoals de EU, de NAVO, de VN, de OESO, de WHO, et cetera) steeds minder goed in staat zullen zijn mondiale risico’s of conflicten op te lossen. Dit leidt tot supranationale wanorde, wat problematisch is omdat de meeste risico’s niet meer nationaal gemanaged kunnen worden. Deze wanorde leidt tot onzekerheid, uitstel van investeringsbeslissingen, hogere risicopremies en dalende koersen.

Naar mijn mening is ook een pandemie een geopolitiek risico. We weten inmiddels dat een pandemie een bron van conflicten kan worden tussen landen die concurreren om schaarse middelen. Bovendien kan een verschillende nationale aanpak en het negeren van de WHO leiden tot een ineffectieve bestrijding, met alle gevolgschade van dien. Daarnaast kunnen landen of regio’s heel verschillend uit een pandemie komen en daarmee blijvende economische en militaire macht verwerven.

Risico’s beïnvloeden elkaar. Zo zal bijvoorbeeld het cyberrisico toenemen bij een groeiende oorlogsdreiging of een strijd om economische hegemonie. Dwarsverbanden te over.

Wat zouden bedrijven moeten doen? In ieder geval niet de kop in het zand steken. Ze moeten beoordelen welke scenario’s voor deze zes geopolitieke risico’s denkbaar zijn, nadenken over de kwetsbaarheden van hun operatie en het businessmodel in die scenario’s, en rapporteren over de risico’s. Ze moeten mitigerende maatregelen nemen. Wat gebeurt er als de Rijn niet meer bevaarbaar is door een hack op een sluis of een te lage waterstand door klimaatverandering? Gaan we dan over de weg vervoeren? Wat als de huisbank een week geen betalingsverkeer kan verzorgen? Wat gebeurt er als een van de strategische internationale scheepvaartroutes door een regionaal conflict niet meer bevaarbaar is? Wat is plan B in deze scenario’s? Hoe ver werk je plan B uit? Hoe ziet de crisisorganisatie eruit? Moeten we een oefening doen in het nemen van beslissingen onder tijdsdruk met beperkte informatie in crisis?

Maak in ieder geval ook een inschatting van wat je klanten gaan doen bij de verschillende scenario’s. Schat in hoe kwetsbaar jouw toeleveranciers zijn. Schat ook eens de kwetsbaarheden in langs de as van de infrastructuur die voor jouw bedrijf van belang is. Wat kan er gebeuren in verschillende scenario’s met de beschikbaarheid en kosten van deze infrastructuur?

Infrastructuur en geopolitieke risico's

Transportinfrastructuur

• Wegen
• Spoorwegen
• Waterwegen
• Havens

Energie-infrastructuur

• Elektriciteitsnetwerken
• Olie- en gasleidingen
• Duurzame energiebronnen
• Internationale scheepvaart- en transportwegen

Communicatie-infrastructuur

• Telecommunicatienetwerken
• Ondersteunende clouddiensten

Financiële infrastructuur

• Betalingsverkeer
• Clearing en settlement

Wat moeten pensioenfondsen, verzekeraars en andere asset owners doen in verschillende scenario’s? Ze moeten zich afvragen in welke scenario’s ze terecht kunnen komen en hoe ze hun portefeuille daarop kunnen afstemmen. Wat als de multipolaire economische wereld zich verder ontwikkelt? Halen we dan alle assets uit China? Wanneer doen we dit? Hoe wegen we financiële en ESG-overwegingen als de situatie verslechtert? Hoe snel moeten we beslissen en hoe gaan we dat doen? Ook de keuze om niets te doen is verdedigbaar, maar deze beslissing moet ook van te voren goed doordacht zijn. Daarnaast kunnen asset owners zich verdiepen in de kwetsbaarheden van de bedrijven, sectoren en regio’s waarin ze beleggen bij de geopolitieke scenario’s. Als je dat van te voren doet, kan je sneller beslissen als het nodig is.

Helpt de regelgeving? Ja en nee.

Ja. Er is inmiddels regelgeving en er zijn rapportage-eisen die ons helpen bij het maken van verstandige risicoanalyses. DORA en NIS2 helpen bijvoorbeeld de digitale weerbaarheid van financiële instellingen en andere cruciale bedrijfstakken te verbeteren. Het juridisch kader en het toepassingsgebied verschillen, maar het doel is gelijk: het versterken van de digitale weerbaarheid. Dat is goed en belangrijk.

Nee. CSRD helpt bedrijven na te denken over de ESG-risico’s die op hen afkomen, scenario’s te definiëren en mitigerende acties te formuleren en daarover te rapporteren. Ik ben bezorgd dat als bedrijven volledig voldoen aan CSRD, DORA of NIS2, er toch gaten in het risicobeeld blijven. Juist door de enorme aandacht die CSRD en DORA/NIS2 vragen, worden andere risico’s vergeten. De trechter van risico’s die je wilt en kunt zien, moet breed blijven.

Kortom, geopolitieke risico’s zijn materieel en actueel. Ze zijn ook ongrijpbaar en hebben vele gezichten. Ze verdienen aandacht.

Meer columns van Pim Poppe