Dick Kamp: Het risico van een ambitieloos pensioen

16 augustus 2022

Door Dick Kamp, Director Pension, Investment and Risk bij Milliman Pensioenen

Ambitie is mijn inziens het fundament van het nieuwe pensioenstelsel. Toch wordt hier ook anders over gedacht. Dan wordt er zelfs gesproken over een ambitieloos pensioen. Dit lijkt me een gevaarlijke ontwikkeling voor het vertrouwen van de deelnemer in ons pensioenstelsel. Ik zal proberen uit te leggen waarom.

De wijze waarop wij in Nederland pensioen hebben geregeld, is van groot belang. De spaarpot bedraagt thans ruim € 1.500 miljard. Dit geld wordt belegd, waardoor de economische activiteit wordt gestimuleerd. Overigens wordt voor een belangrijk deel in het buitenland belegd, waar dit geld onder meer bijdraagt aan soepel lopend economisch verkeer. De pensioenuitkeringen nu en in de toekomst worden wel voor het overgrote deel in Nederland geconsumeerd. Dat is belangrijk voor onze economie.

Het vertrouwen dat er een pensioen zal zijn, leidt ertoe dat mensen niet al te veel ‘extra’ sparen, en dus consumeren, tijdens hun werkzame leven. Ook dat is goed voor onze huidige economie. En dit geldt zeker ook voor de consumptie door gepensioneerden, die een belangrijk deel van onze maatschappij en daarmee de economie uitmaken.

De rol van ambitie onder het nieuwe pensioenstelsel

Samen met de premie-inleg en de risicohouding vormt (pensioen)ambitie de driehoek die bepalend is voor het pensioenresultaat. Ambitie is hier de pensioenuitkering die je nastreeft met de pensioenregeling. Dit blijft zo onder het nieuwe pensioenstelsel. De pensioenuitkomst is immers  afhankelijk van hoeveel geld er in het systeem wordt ingelegd en met welk risico dit wordt belegd. Daarmee is ambitie de nieuwe aanspraak onder het nieuwe pensioenstelsel. In het huidige defined benefit-systeem is het nog omgekeerd: de premie is een afgeleide van de aanspraak (het opbouwpercentage) en de risicohouding (het verwachte beleggingsrendement).

In het nieuwe stelsel wordt het mijns inziens niet heel anders. De ambitie is dan wel niet meer de aanspraak tegen 97,5% zekerheid (huidig FTK). Maar wat mij betreft is de ambitie de vervangingsratio, het pensioeninkomen ten opzichte van het looninkomen op het moment van pensionering, hetzelfde ‘ding’. In het overleg met sociale partners zal de driehoek ‘premie-inleg, risicohouding en ambitie’ het onderwerp van gesprek blijven. Het pensioenfondsbestuur zal vervolgens bij de opdrachtaanvaarding moeten vaststellen dat er sprake is van een haalbare opdracht.

Gevolgen van de rentestand voor de pensioenambitie

In het huidige (voornamelijk defined benefit) stelsel hebben we gezien dat de aanspraak (ambitie) in een aantal gevallen omlaag ging omdat anders de premie teveel zou moeten stijgen gegeven de lage rentestand. Er was geen budgettaire ruimte om de dalende rente te compenseren. Noch in de vorm van hogere premies, noch in de vorm van een hoger risicoprofiel. Interessant zal zijn wat, gegeven de onder het nieuwe stelsel afgesproken premie-inleg, een stijging van de rente gaat betekenen voor de (nominale of reële) pensioenambitie. Met name op het moment van pensioneren.

Dit is immers het krachtenveld waarbij langs de ene zijde van de driehoek de werkgevers (de CFO) zullen duwen op de hoogte van de premie en langs de tweede zijde de werknemers- (OR, CPO) en werknemersorganisaties zullen duwen op de pensioenambitie (de hoogte en de kwaliteit van de arbeidsvoorwaarde). Langs de derde zijde van de driehoek zal het pensioenfondsbestuur monitoren in hoeverre beleggingsrisico’s passen bij de risicopreferenties van de deelnemers.

Ambitie vormt de basis voor vertrouwen

Kortom, ambitie is een onlosmakelijk onderdeel van het pensioenstelsel. Het vertrouwen dat de pensioenambitie kan worden waargemaakt, is een fundamenteel onderdeel van het overleg tussen de sociale partners en de besturen van de pensioenfondsen voor de uitvoering van de nieuwe pensioenregeling. Zonder ambitie is het pensioenstelsel stuurloos. Het is verstandig om nu al afspraken te maken over het periodiek herijken. Niet alleen in de solidaire premieregeling, maar ook in de flexibele premieregeling. Een ambitieloos pensioen zal het vertrouwen ondermijnen en dat is een te groot risico voor het stelsel, voor de uitvoering en daarmee voor onze maatschappij.

Dit is de elfde column in een serie over risicomanagement. De serie heeft tot doel de lezer te prikkelen en risicomanagement te beschouwen als een integraal onderdeel van het runnen van een pensioenfonds.

Meer columns van Dick Kamp