Harry Geels: ‘Something got to give’ - op naar een nieuwe en betere monetaire unie

3 juni 2020

Door Harry Geels

De huidige monetaire unie is dringend aan herziening toe. De euro is de splijtzwam van de Europese samenwerking. Gelukkig zijn er goede oplossingen, zoals parallelle munten of de Matheo Solution.

Het huidige eurosysteem werkt niet. Het wordt met een ongekend groot opkoopprogramma van de ECB op ondemocratische wijze overeind gehouden. Het leidt tot politiek gekibbel tussen de noordelijke en zuidelijke eurolanden. En niet in de laatste plaats leidt of vergroot het diverse andere crises, zoals een banken- en sociale economische crisis. ‘One size doe not fit all’, vooral als landen fiscaal en economisch divergeren, zoals in Europa.

Eigenlijk is er weinig veranderd tussen nu en het moment waarop de eurocrisis in 2010 uitbrak. Diverse landen hielden en houden zich nog altijd niet aan de afspraken, zoals het Stabiliteits- en Groeipact. In de jaren 2012 tot en met 2014 werden er al diverse scenario’s voor de euro uitgedacht, welke Pieter Levenbach en ik destijds in de nog altijd actuele Euro Solutions Matrix hebben samengevat.

Doormodderscenario
We zitten sinds het uitbreken van de eurocrisis in 2010 in het Doormodderscenario, ‘Muddling on’, de oplossing met de laagste klassering in de Euro Solutions Matrix. Zuidelijke landen zitten opgescheept met een te dure euro en herstructureren hun economie niet voldoende. Staatsschulden lopen op en de ECB verzorgt de bail out. Het eurosysteem blijft met kunst en vliegwerk overeind.

Dit gaat goed zolang het goed gaat. Het grote gevaar van dit scenario is dat er zoveel geld in omloop komt dat er een keer (hyper)inflatie ontstaat. Een externe schok en er schiet een vonk in het kruitvat. Een ander gevaar is dat er in een of meerdere landen een opstand komt. Schulden blijven namelijk hoog, economische groei laag en de gewone burger betaalt, in de noordelijke landen door uitholling van spaargelden en pensioenen, in de zuidelijke landen middels bovenmatige werkloosheid en een zwakke koopkrachtontwikkeling.

Het kan dan op een gegeven moment politiek gaan schuiven. Na Brexit kunnen ook in andere landen politieke partijen aan de macht komen die een exit gaan afdwingen, wat eigenlijk dan volkomen begrijpelijk is. Het is namelijk rechtstreeks een gevolg van het falen van een politiek van het angstvallig vastklampen aan het doormodderscenario, of wellicht treffender nog een piramidespel. Anti-europartijen wegzetten als asocialen is dan eigenlijk een brevet van onvermogen.

Betere oplossingen
In vergelijking met het doormodderscenario zou het een zegen zijn als de euro werd ontvlochten en nationale munten geherintroduceerd. Maar er zijn betere oplossingen waarbij de euro helemaal niet hoeft te worden afgeschaft. We kunnen bijvoorbeeld parallelle munten introduceren, nationale munten naast de euro. Een systeem dat in heel veel landen werkt, zoals in diverse Zuid-Amerikaanse landen waar naast de lokale munt de dollar wettig betaalmiddel is. Hetzelfde systeem werkt in diverse Oost-Europese landen. Naast bijvoorbeeld de Tjechische kroon kun je bij iedere bank ook euro’s uit de geldautomaat krijgen.

Omdat bij parallelle munten de mensen betaald worden in de lokale munt kan in geval van structurele onevenwichtigheden een devaluatie van de lokale munt versus in ons geval de euro worden doorgevoerd, waardoor het betreffende land zijn concurrentiekracht weer kan herstellen.

Ook kan in dit systeem een land zijn eigen rentebeleid (weer) voeren, om eventuele onevenwichtigheden, bijvoorbeeld een oververhitting van de huizenmarkt tegen te gaan. Feitelijk bestaat deze situatie al in veel andere Europese landen, zodat we de eurozone potentieel veel groter kunnen maken.

Een nog elegantere oplossing is de Matheo Solution, waarbij de lokale valuta alleen virtueel, als nationale rekeneenheid bestaat. Lonen en prijzen zijn dan in de desbetreffende nationale rekeneenheid, de euro is en blijft het enige wettig betaalmiddel. Ook in dit plan wordt rentebeleid weer in het land zelf bepaald, op basis van de nationale rekeneenheid dus.  

Tot slot zijn er nog andere oplossingen zoals een noordelijke en zuidelijke euro (neuro en zeuro), de euro maar in het geheel te ontmantelen, of de eurozone volledig federaal te integreren op de leest van de Verenigde Staten. Maar al deze oplossingen stuiten op problemen, politiek of economisch, waardoor de oplossingen van parallelle munten, of de Matheo Solution de voorkeur genieten.

Geven we de huidige euro nog een kans?
Moeten we direct parallelle munten of de Matheo Solution introduceren, of zouden we de huidige euro nog een keer een kans kunnen geven, zoals professor Lex Hoogduin, voormalig DNB-bestuurder, recent op Geotrendlines suggereerde? Zo’n doorstart zou eventueel op de volgende voorwaarden kunnen geschieden:

• een eenmalige herstructurering van schulden die sowieso toch nooit terugbetaald zullen worden (laten we zeggen alle schulden van landen die boven de 100% van het bpp uitkomen).
• een economisch hervormingsprogramma (na corona), zodanig dat alle landen zeg binnen drie jaar weer voldoen aan de afspraken zoals vastgelegd in het Stabiliteits- en Groeipact.
• een verdragswijziging waarbij landen die zich toch weer niet aan de afspraken kunnen houden uit de euro worden gezet en geen toegang meer krijgen tot steunfondsen (zonder dat ze de EU en de ‘single market’ hoeven te verlaten), hetgeen kan middels bijvoorbeeld een Euro holiday (ze kunnen dan weer toetreden als ze wel weer voldoen aan de criteria).

Wat gaat het worden?
Er moet in ieder geval iets gebeuren. ‘Something got to give’. De kans van slagen van een herstart van de euro is klein. Er moet namelijk een verdragswijziging komen. Noordelijke landen moeten akkoord gaan met een herstructurering van de schulden (een eenmalige ‘wealth transfer’ grotendeels van noord naar zuid).

En tot slot lijkt het waarschijnlijk dat Italië en andere Zuid-Europese landen moeite blijven houden met herstructureren van economie en instituties. Ze zouden zich feitelijk naar het Duitse economische model en de Nederlandse belastingmoraal moeten zien door te ontwikkelen. Dat is lastig, omdat ze, zeker in het begin, last blijven houden van een voor hun te dure euro.

Nee, dan liever in een keer goed, bijvoorbeeld met parallelle munten of de Matheo Solution.

Dit is een persoonlijke opinie van Harry Geels.