Van autocratische tot democratische regimes, allemaal hebben ze – uiteindelijk – de noodzakelijke maatregelen getroffen om Covid-19 onder controle te krijgen. Waarom? In de tijd van de Koude Oorlog waren er discussies over welke van de ABC-wapens (Atoom, Biologisch, Chemisch) gebruikt konden worden. Biologische wapens werden uiteindelijk als niet-inzetbaar gekwalificeerd. De reden? Een door een biologisch wapen veroorzaakte epidemie kon zich ook, gegeven het onbeheersbare karakter van epidemieën, tegen de verspreider keren. Machthebbers, zowel van autocratische als van democratische signatuur, zullen altijd een onbeheersbare ontwikkeling die de stabiliteit in de samenleving bedreigt, willen voorkomen. Een waarschijnlijke verklaring waarom elke type regime, wel of niet gedreven door humane overwegingen, uiteindelijk tot hetzelfde beleid is gekomen, is: Covid-19 onder controle krijgen. Er zal uiteindelijk een trade-off gaan komen tussen economische risico’s die aan de beheersmaatregelen van Covid-19 vastzitten en de gerelateerde gezondheidsrisico’s. De wijze waarop die trade-off in de komende kwartalen zal worden bekeken, wordt zeer waarschijnlijk sterk gedreven door het idee

van beheersbaarheid.

 

De andere vraag die ik hier aan de orde stel, is in hoeverre Covid-19 nu óf een geheel nieuwe problematiek oplevert, óf vooral een versnelling van structurele ontwikkelingen die al lang aan de gang zijn, met zich meebrengt. Wat mij betreft is vooral dit laatste aan de orde. Een toelichting.

 

Onder andere het IMF (2016) en het World Economic Forum (2018) hebben analyses gemaakt van de impact van technologische ontwikkelingen op de structurele werkloosheid in met name de westerse economieën. Die werkloosheid ontstond eerst binnen de industrie – een ontwikkeling die door het IMF tussen 1993 en 2014 onderzocht is – en zal nu ook op grote schaal in de dienstensector toenemen. Dit lijkt op het eerste gezicht nogal in tegenspraak met de sterke afname van de werkloosheid in de VS en Europa in de periode tussen 2009 en 2020. Echter, een blik achter de cijfers vertelt ons dat er in de westerse economieën een tweedeling is ontstaan tussen de meest en de minst productieve sectoren. Die tweedeling in productiviteit zien we niet terug in de ontwikkeling van de gemiddelde productiviteitscijfers. Hoogproductieve sectoren hebben in die periode in absolute zin arbeid uitgestoten en in laagproductieve sectoren, zoals de zorg en de horeca, is het aantal banen sterk toegenomen, met alle gevolgen voor inkomensverschillen van dien. Zie ook de publicaties van Piketty hierover. Geen toeval dus dat in januari 2018 het basisinkomen voor het eerst op de agenda van ‘Davos’ stond.

 

Door Covid-19 worden met name de sectoren Travel & Tourism en Restaurants & Hotels getroffen. Deze sectoren hebben tezamen, ten opzichte van hun BBP-gewicht, een onevenredig groot aandeel in de werkgelegenheid van circa 30%. Veel van de, merendeels laagbetaalde, banen in deze sectoren zullen voor jaren, zo niet voorgoed, verdwijnen. Dit betekent een versnelling van een ontwikkeling waarvan beleidsmakers verwacht zullen hebben dat ze die in het komende decennium zouden kunnen aanpakken. Die tijd is er door de ontwikkelingen van Covid-19 niet meer. Grote sociale onrust als gevolg van economische problemen zal, evenals aanzienlijke gezondheidsrisico’s, tot onbeheersbare ontwikkelingen kunnen leiden. Dit is de trade-off waar we de komende jaren helaas mee te maken krijgen. Want dat Covid-19 over een paar maanden opgelost zal zijn, is, althans volgens de studie van Harvard van 14 april 2020, een illusie.