Harry Geels: Het nieuwe normaal - overheidsschulden zijn goed
Harry Geels: Het nieuwe normaal - overheidsschulden zijn goed
Door Harry Geels
Wie goed leest, ziet dat de monetaire en macro-economische theorieën ’as we speak’ worden gewijzigd. Het valt daarbij op dat macro-economen theorieën bedenken om het huidige economische klimaat en politieke beleid te duiden en te onderbouwen. Oude logica wordt afgedaan als ‘old school’.
De economische theorie past zich vaak aan om de nieuwe werkelijkheid te kunnen duiden en beschrijven. Vaak worden economische theorieën ook gelanceerd met een bepaalde politieke agenda, denk aan Karl Marx met Das Kapital of Thomas Piketty met Le Capital au XXIe siècle.
In het nieuwste nummer van ESB staat een artikel van Coen Teulings met de titel: De private sector verlangt een hogere staatschuld en dat levert ook nog wat op. Hierin wordt een pleidooi gehouden om anders over schuld na te denken. Niet zo vreemd nu overheden de staatsschulden enorm laten oplopen.
Tevens stelt Teulings dat macro-economisch onderwijs gebrekkig is, omdat het abusievelijk zou uitdragen dat iedere euro schuld fout is. De alom onderwezen Fisher-vergelijking (M*V=P*T) zou naar het museum moeten.
Verdienen aan schuld
De wijze waarop Teulings overheidsschuld goed praat, is, kort door de bocht, gebaseerd op twee stellingen. Ten eerste dat private partijen als banken, bedrijven en pensioenfondsen staatsleningen nodig hebben en dat de overheid daar (wat betreft minimale groei van de schuld) in moet voorzien, volgens de formule: nominale groeivoet x staatsschuld.
Ten tweede dat de overheid geld verdient met staatsschuld volgens de formule: (nominale groeivoet – rente) x staatsschuld. Stel dat we uitgaan van een reële groei van de economie van 1% en een inflatie van 2%, dan bedraagt de nominale groei dus 3%, wat nu beduidend hoger ligt dan de rente die de overheid betaalt. Hoe meer schuld, hoe beter eigenlijk.
De theorie van Teulings heeft, zo lijkt, overeenkomsten met de Modern Monetary Theory (MMT), een omstreden, maar onder maakbaarheidseconomen steeds meer aangehangen theorie om de ongebreidelde geldschepping van dit moment te kunnen rechtvaardigen.
Kanttekeningen
Iedere theorie heeft natuurlijk kanttekeningen. Zo werkt de theorie van Teulings eigenlijk vooral als een economie een gesloten systeem is. Er ontstaan complicaties voor open economieën waarin de staatsschuld ook in externe handen kan komen. Bovendien, wat als de groeivoet laag of negatief wordt (in tijden van economische depressie bijvoorbeeld) of als de rente gaat stijgen? Dan is het hebben van veel staatsschuld funest. De titel van zijn artikel klopt dus alleen in bepaalde omstandigheden.
Zo hebben de economen Reinhart en Rogoff aangetoond dat naarmate de schuld van een land groter wordt, met name als de schuldquote (schuld gedeeld door bbp) uitstijgt boven de 60%, de groeivoet van de economie afneemt: hoe meer schuld boven de 60%, hoe lager de groeivoet wordt. Daarom gaat Italië ook nooit meer al zijn schuld afbetalen (wellicht uitgezonderd in een scenario van hyperinflatie).
Financiële versus macro-economie
Er zijn meerdere opleidingspilaren binnen het vakgebied van Economie. Buitenstaanders begrijpen soms niet dat er best grote verschillen bestaan tussen de diverse soorten economen. Macro-economen denken vaak in hogere abstracties, de rest van de economen is doorgaans praktischer van aard.
Financiële economen zeggen dat de schuld niet te hoog mag oplopen. Er moet een balans zijn tussen eigen en vreemd vermogen. Er moet ook te allen tijde worden voorkomen dat een schuldenaar niet in een traject van schuldsanering terecht komt. Want dan ben je niet meer ‘in control’. Kijk maar naar wat Griekenland is overkomen.
Een mooi en actueel voorbeeld van een praktische analyse uit de financiële wereld is afkomstig van Ariel Bezahel van Jupiter AM, die simpel stelt dat steeds meer overheidsschulden steeds minder effect sorteren. Fiscale stimulering is volgens hem als een ‘sugar rush’. Het werkt even. Daar komt nog eens bij dat fiscale stimulering door de jaren heen steeds minder effectief is (het spekt bijvoorbeeld steeds meer vooral spaarrekeningen, de wereldwijde financiële markten, bankbalansen et cetera).
‘Het is mijn schuld’
Duitsers en Nederlanders geven nog een andere betekenis aan schuld, namelijk ’fout’. De moraal van een gezegde als ‘het is mijn schuld’ zit diep geworteld in onze genen en verandert niet zomaar. We moeten niet vergeten dat dit normbesef onze economieën ver heeft gebracht. Het vertrouwen van de financiële markten in Nederland en Duitsland heeft zich altijd uitbetaald in een lage rente op onze staatsschuld.
Veel macro-economen gaan te snel voorbij aan de gedragsmatige aspecten van de financiële markten, in het geval van schulden aan het fenomeen ‘vertrouwen’. Is het daarom dat bepaalde economen steeds meer willen ingrijpen in de markten? ‘Yield curve control is coming.’
Disclaimer
Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels.