Han Dieperink: De roepende Cassandra en de bitcoin

12 januari 2021

Door Han Dieperink, Strategic Partner van Auréus

Cassandra was de dochter van Priamus, de koning van Troje. Dankzij de goden kon zij de toekomst voorspellen, maar door de vloek van Apollo geloofde niemand haar wanneer zij een voorspelling deed. Cassandra voorspelde enkele keren de ondergang van Troje en werd door niemand geloofd.

Iemand naar wie niet wordt geluisterd, maar wie achteraf gelijk blijkt te krijgen, is een roepende in de woestijn. Tegenwoordig is er altijd wel iemand die een grote koersdaling voorspelt, vooral in de hoop op onsterfelijke roem op het moment dat zoiets uitkomt.

Diverse onheilsprofeten teren nog vele decennia van zo’n uitgekomen voorspelling. Een daarvan is Nouriel Roubini die met zijn zwarte zwanen-vergelijking onsterfelijk is geworden. Na Roubini ziet iedereen opeens zwarte zwanen, daarmee aangevende dat ze Roubini niet goed begrijpen. Al deze zelf verkondigde onheilsprofeten dragen bij aan een gezonde muur van angst die een bullmarkt nu eenmaal moet beklimmen.

Waarschuwingen bitcoinbubbel

De laatste jaren wordt er steeds vaker gewaarschuwd voor de bitcoinbubbel, zonder enig succes want dit jaar heeft de bitcoin alweer een nieuw hoogtepunt bereikt. Roubini vond in november 2020 dat de bitcoin geen plek verdient in de portefeuilles van particuliere en professionele beleggers. Sindsdien is de bitcoin in waarde verdubbeld.

Volgens Roubini heeft de bitcoin geen intrinsieke waarde, is er geen onderpand en ook geen wettig betaalmiddel. Beleggers die in november instapten werden door hem sukkels genoemd. Professor Robert Shiller vergelijkt de bitcoin zelfs met dinosaurussen, gedoemd om uit te sterven.

De vergelijking is wat ongelukkig, omdat dinosaurussen maar liefst 160 miljoen jaar op aarde hebben rondgelopen tegen slechts 125.000 jaar voor de homo sapiens. Door het nieuwe all-time high voor de bitcoin leeft de discussie over een hype weer op.

Kenmerken van een hype

In het boek ‘A Short History of Financial Euphoria’ verklaart John Kenneth Galbraith, ook voor mensen die geen verstand van economie hebben hoe en waarom een zeepbel ontstaat en dat die onherroepelijk zal barsten. Als het zo goed gaat met de economie dat een ‘boom’ ontstaat, zo stelt Galbraith, trekt dat meer beleggers aan, en die gaan kuddegedrag vertonen.

Het is niet een manier om slapend rijk te worden. Integendeel, de kudde gunt zich nog nauwelijks tijd om te slapen, wordt steeds fanatieker, leent geld om nog rijker te kunnen worden et cetera. Dan komt het ogenblik van de waarheid: de zeepbel wordt herkend als zeepbel en de kudde rent de andere kant op, de ondergang tegemoet.

Dat is het tragische: door zo hard te rennen, bevorderen de kuddedieren de catastrofe van het geheel. Een hype is een zichzelf versterkend verschijnsel. Hij heeft voor zijn ontstaan niet meer dan een aanleiding nodig en verandert dan zelf in een kettingreactie van steeds dwingender wordende oorzaken.

De hype stuwt de koersen omhoog, de hype versnelt de val. De hype ontfermt zich nooit over de slachtoffers. Kenmerkend is de belofte van extreem hoge winsten, maar met extreem lage kansen.

Op deze extreem lage kansen wordt meestal minder de nadruk gelegd. Prijzen stijgen in eerste instantie tot gigantische hoogte, waarbij de verlieskansen steeds groter worden, maar ze worden toch nog onderschat door de gemiddelde belegger. Het dogma ‘de markt heeft altijd gelijk’ moet in zulke situaties toch met enige argwaan bekeken worden.

Atypische zeepbel

Het bijzondere van de bitcoinbubbel ten opzichte van andere bubbels is dat veel professionals er vanaf het begin van waren overtuigd dat dit een typische zeepbel was. Meestal komt dat besef pas na het doorprikken van zo’n zeepbel.

Met zoveel Cassandra’s was kennelijk de muur van angst voldoende om de koers van de bitcoin tot recordhoogtes te laten stijgen. Bedenk verder dat de bitcoin ontstaan is door het onconventionele beleid van de centrale banken. Wat dat betreft is de monetaire gekte vorig jaar pas echt toegeslagen.

Het gaat om het wegvallende vertrouwen in papiergeld. Om diezelfde reden is goud populair. U weet wel dat metaal waarvoor we veel moeite doen om het uit de grond te halen om het daarna weer in een kluis diep onder de grond weg te stoppen.

En dan durven mensen nog te stellen dat markten altijd rationeel zijn. De bitcoin biedt een alternatief voor papiergeld met een waardevaste belofte. Wie wil dat nou niet in een tijd met negatieve rentes?

Verre belofte in de toekomst

De bron van veel hypes is een belofte voor de verre toekomst en de vele investeringen dankzij die hype helpen om die belofte naar voren te halen. Zonder de tulpenmanie was Nederland niet het grootste exportland ter wereld op het gebied van tulpenbollen. Zonder de dotcomzeepbel hadden we nu geen snel mobiel internet tegen een vaste prijs.

Zonder de bitcoinbubbel werd er niet zoveel geïnvesteerd in digitale valuta’s. Digitale valuta’s lossen veel problemen op. Uiteraard is digitaal betalen veilig in de coronacrisis, wat ook heeft geholpen om deze ontwikkeling te versnellen.

Het zorgt er ook voor dat zwart geld niet meer kan bestaan, dat banken niet meer uitgebreid onderzoek hoeven te doen naar de herkomst van de middelen, dat de rente nog veel negatiever kan en dat de overheid aan geld instructies mee kan geven. Aan bijvoorbeeld een eenmalige uitkering om de economie te stimuleren, kan een houdbaarheidsdatum worden verbonden.

De bitcoin is het tegenovergestelde van digitale valuta’s

Het ironische is dat digitale valuta’s juist het tegenovergestelde mogelijk maken, wat de bitcoin probeert te vermijden. Digitale valuta’s zijn minder waardevast dan papiergeld. Bij een negatieve rente van min 5 procent is er bij digitale valuta’s geen ontkomen aan, papiergeld kan nog altijd in een oude matras.

De bitcoin maakt het mogelijk om geld te onttrekken aan het toezicht van de overheid, digitale valuta’s maken het mogelijk dat overheden waar dan ook ter wereld controle kunnen hebben over hun munt, inclusief het heffen van belasting. De komst van de digitale munten zal er voor zorgen dat de renminbi een reservemunt kan worden naast de Amerikaanse dollar.

Digitale valuta’s zorgen voor veel besparingen in het betalingsverkeer, terwijl het betalen met de bitcoin steeds duurder wordt. De onderliggende blockchaintechnologie is namelijk eerder een blok aan het been voor de bitcoin.

Machtsmonopolie van de overheid

Decentraal betekent namelijk oncontroleerbaar vanuit de overheid. Dat is leuk voor een anarchist, maar overheden willen het machtsmonopolie niet delen. En zonder dit machtsmonopolie is er geen waarde. Dat is de enige reden waarom dollars, euro’s en renminbi’s waarde hebben.

Die oncontroleerbaarheid betekent ook dat de bitcoin gebruikt wordt voor tal van criminele activiteiten, een belangrijke reden voor overheden om er paal en perk aan te stellen (en om met een eigen digitale munt te komen).

Het voorspellen van een top van een zeepbel is onmogelijk, zeker bij de bitcoin dat al diverse keren op sterven na dood leek. Het is zelfs mogelijk dat de bitcoin eindigt op een all-time high, op het moment dat iedereen zijn of haar codes is kwijtgeraakt. En iedereen leeft dan nog lang en gelukkig.