Harry Geels: 'De bankensector is ‘insider business’ geworden'
Harry Geels: 'De bankensector is ‘insider business’ geworden'
Door Harry Geels
In een recent interview met Financial Investigator stelde professor Casper de Vries dat banken een ‘insider business’ zijn geworden en dat ze meer concurrentie moeten krijgen. Dit sluit aan bij één van mijn stokpaardjes, namelijk dat banken eigenlijk geen private organisaties meer zijn. Bovendien is beleggen in bankaandelen een black box.
In een uitgesproken interview stelde professor Casper de Vries, tevens lid van de WRR, dat de bankensector een ‘insider business’ is geworden. ‘Insiders’ weten dat er eigenlijk twee punten worden gemaakt. Enerzijds dat banken een machtige lobby hebben. Zo spreekt De Vries er schande van dat de Basel IV-regelgeving is afgezwakt. En anderzijds dat er tussen banken, toezichthouders en overheid nauwe banden bestaan. Zo worden er over en weer banen uitgewisseld, zijn diverse bankfunctionarissen politiek actief en voeren banken de poortwachtersfunctie uit.
Er is waarschijnlijk nog een derde dimensie van het ‘insiderschap’, namelijk dat overheden bij de bestrijding van systeemcrises, zoals de kredietcrisis van 2008 of de eurocrisis van 2010, samen met de banken optrekken, waarbij het (indirect) redden van banken vaak een onderdeel van het plan is. Een ander belangrijk punt: banken en overheid zijn samen verantwoordelijk voor de geldcreatie. Officieel heet de geldcreatie van banken privaat geld en dat van de overheid publiek geld. Maar gezien de nauwe banden tussen beide is die scheiding diffuus.
Figuur 1
Om het gehele systeem goed te visualiseren, heb ik Figuur 1 gemaakt. Er zijn twee duidelijke conclusies te trekken: het gehele systeem is sterk gedreven door de overheid en centrale banken, en commerciële banken nemen een bijzondere, centrale positie in. Een complicatie is verder, zoals De Vries ook stelt, dat de bankensector in veel landen een oligopolie is geworden, vooral in ons land. Onze hypotheektarieven zouden daardoor bijvoorbeeld volgens hem te hoog liggen, wat feitelijk een ‘wealth transfer’ is van hypotheeknemers naar banken.
Oplossingsrichtingen
Het antwoord op de vraag of het hierboven beschreven systeem wenselijk is, hangt af van wie je het vraagt. Vanuit de vrijemarktgedachte zijn bankoligopolies voor private entiteiten, ofwel de consumenten en écht private bedrijven, geen goede zaak. Te weinig concurrentie leidt over het algemeen tot minder serviceverlening en hogere prijzen. Goede toezichthouders zouden dit natuurlijk kunnen tegengaan. Gezien de eerder besproken ‘insider business’ kunnen we daar niet volledig op vertrouwen. Er is meer nodig.
De Vries stelt meer concurrentie, strengere marktmeesters (ofwel betere toezichthouders) en een vervolmaking van de EU-kapitaalunie voor. Bovendien lijkt hij, als deskundige op het gebied van risicomanagement, te suggereren dat de risicomodellen van de banken beter rekening moeten houden met staartrisico’s. Dan zouden banken meer kapitaal aanhouden en zou het financiële systeem stabieler worden. Ook denkt hij dat de introductie van een publieke, digitale euro tot meer concurrentie zal leiden.
Gelukkig zijn er de nodige concurrentiekrachten, waaronder de opkomst van Fintech en de private markten. Steeds vaker financieren kleinere bedrijven zich via beleggers als pensioenfondsen, verzekeraars en family offices. Fintech betreft overigens niet alleen de kleinere digitale banken, de zogeheten neobanken, maar ook de grote IT-concerns, bijvoorbeeld middels applicaties als Apple Pay en Savings. Als laatste (deel)oplossing heb ik zelf een keer zeven argumenten gegeven om de grote bankconglomeraten op te splitsen.
Black box belegging
In banken beleggen brengt de nodige uitdagingen met zich mee. Niet alleen vanwege het diffuse (insider)model, maar ook omdat er van alle kanten, bijvoorbeeld door Fintech en regulering, gemorreld wordt aan het businessmodel. De winst wordt ook deels gestuurd door monetair beleid en toezicht: hoe strenger, hoe minder winst, en vice versa. Donald Trump gaat aansturen op minder regelgeving. Dat kan de winst van Amerikaanse banken helpen en wellicht in het kielzog ook die van de Europa, als ook de EU – al is het maar vanwege het ‘level-playing field’ – gaat dereguleren.
Dankzij het afschalen van Basel IV blijven banken een slechte balans houden. De discussie over bankbuffers is al decennia mistig. Beleggen in bankaandelen met een lange horizon ligt daarom niet voor de hand, omdat er eigenlijk te weinig zekerheid bestaat over de winstgevendheid op de lange termijn. Het is wél interessant om in bankobligaties, investment grade en CoCo’s, te beleggen. Ze betalen een relatief hoge rente en in de praktijk zullen ze voldoende beschermd zijn bij een volgende bankcrisis. Het is feitelijk beleggen met een staats- of toezichtsgarantie.
Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels