Han Dieperink: Indexbeleggen is actiever dan je denkt
Han Dieperink: Indexbeleggen is actiever dan je denkt
Door Han Dieperink, geschreven op persoonlijke titel
Veel beleggers zien indexbeleggen als een volledig passieve strategie zonder visie. Het wordt vaak gepresenteerd als een simpele manier van beleggen, waarbij je geen tijd en energie in beleggingskeuzes hoeft te steken. Toegegeven, ik heb hier wellicht zelf aan bijgedragen door een van mijn columns over doe-het-zelf beleggen tien jaar geleden. De werkelijkheid is echter complexer. Indexbeleggen vereist wel degelijk belangrijke keuzes en brengt specifieke uitdagingen met zich mee.
De eerste uitdaging begint al bij de selectie van de index zelf. Zelfs een uitgebreide index als de AEX - met binnenkort 50 aandelen - kan te beperkt zijn voor een goed gespreide portefeuille. Er zijn verschillende manieren om de weging van indexcomponenten te bepalen, zoals een gelijke weging, een weging op basis van marktkapitalisatie of een verdeling per land op basis van het BBP.
Verder is het maar de vraag of valuta deels of geheel moeten worden afgedekt. De keuzes over de samenstelling van de verschillende indices worden vaak gemaakt door commerciële organisaties zoals Standard & Poor's, MSCI en FTSE, die daarbij ook politieke overwegingen kunnen meenemen. Zo blijven landen als Zuid-Korea en Taiwan bij sommige organisaties wel erg lang een opkomende markt, terwijl andere deze landen zien als ontwikkelde markt.
Een belangrijk kenmerk van indexbeleggen is dat het in feite een vorm van momentumbeleggen is. Indexbeleggers kopen vooral bedrijven die het koersmatig al goed hebben gedaan - de welbekende winnaars uit het verleden. Dit wordt versterkt door de groeiende geldstromen naar indexfondsen, waardoor populaire indices nog populairder worden. Dit mechanisme maakt indexbeleggen tot de meest gevolgde strategie, maar verhoogt tegelijkertijd de risico's. Een actieve belegger die dit proces doorziet, kan daardoor met een index andere indices verslaan.
De risico’s van beleggen in de index worden onder meer zichtbaar in extreme sectorwegingen. De geschiedenis laat zien dat sectoren juist aantrekkelijk zijn wanneer ze een relatief laag gewicht hebben ten opzichte van het historisch gemiddelde, terwijl het risico juist hoog is wanneer een bepaalde sector juist extreem zwaar weegt. Zo piekte het gewicht van de IT-sector tijdens de dotcom-bubbel, en hadden ook veel indexbeleggers vlak voor de financiële crisis van 2008 beter minder financiële instellingen in portefeuille kunnen hebben.
Ook de landenspreiding binnen indices is niet altijd optimaal. De huidige wereldaandelenindex bestaat voor een groot deel uit Amerikaanse aandelen. Dit hoeft geen probleem te zijn zolang deze aandelen beter blijven presteren, maar kan tot forse afwijkingen leiden als de Amerikaanse markt achterblijft. Een vergelijkbare situatie deed zich voor met Japanse aandelen, die eind jaren tachtig bijna 50% van de wereldindex uitmaakten maar nu nog maar ongeveer 5%.
Binnen indices worden bovendien veel subjectieve keuzes gemaakt. Zo worden wegingen gecorrigeerd voor de vrije verhandelbaarheid, wat kan leiden tot opmerkelijke situaties. Heineken weegt bijvoorbeeld minder zwaar mee omdat een groot deel van de aandelen in vaste handen is. Voor indexbeleggers is Heineken (free float 48%) dus minder relevant dan het kleinere Constellation Brands (free float 96%), al zal dat niet de reden zijn dat Warren Buffett recent een belang heeft genomen in de Amerikaanse brouwer. Bij obligaties wordt deze free-float-correctie echter niet toegepast, ook al hebben centrale banken in het verleden grote hoeveelheden opgekocht.
De trend naar duurzaam beleggen heeft geleid tot nieuwe vormen van actieve keuzes binnen indices. Sommige indices worden herwogen op basis van duurzaamheidscriteria, terwijl andere bepaalde sectoren volledig uitsluiten. Deze keuzes zijn vaak meer gebaseerd op maatschappelijke overwegingen dan op marktprincipes.
Een veelgehoord argument voor indexbeleggen is dat beleggen een zero-sum game zou zijn. Dit klopt echter niet: bedrijven creëren waarde, wat leidt tot economische groei en hogere dividenden. Het is dus mogelijk dat er meer winnaars dan verliezers zijn. Indexbeleggers profiteren hierbij als 'free riders' van de keuzes van actieve beleggers.
De grote hoeveelheid componenten in wereldwijde indices leidt vaak tot verminderde transparantie. Hoewel sommigen dit zien als ultieme spreiding, kan een goede spreiding ook met minder componenten worden bereikt. De daardoor gedwongen uitbesteding via ETFs of indexfondsen maakt het bovendien lastiger om gedetailleerd inzicht in de portefeuille te krijgen. Dat terwijl dergelijk inzicht wel steeds vaker wordt geëist van beleggers en toezichthouders.
Wellicht het belangrijkste punt is dat indexbeleggen geen werkelijk passieve strategie is. Een echt passieve benadering zou alle beschikbare beleggingsmogelijkheden moeten omvatten, inclusief private markten zoals vastgoed, private equity en infrastructuur. Private markten zijn veel groter dan de beursgenoteerde markten, maar worden door indexbeleggers volledig genegeerd. Zo is de wereldwijde aandelenmarkt ruim 100 biljoen groot en obligaties circa 130 biljoen. Die cijfers verbleken bij de circa 500 biljoen in vastgoed, 200 biljoen in private equity, 100 biljoen in private debt en 200 biljoen in infrastructuur. De laatste cijfers zijn uiteraard een benadering, ook omdat een groot deel ‘in vaste handen’ zit.
Indexbeleggen begon als een innovatie die de kosten van actief beheer omlaag bracht. Het is echter uitgegroeid tot een momentumstrategie die vooral succesvol was voor zelfversterkende effecten als gevolg van de nog altijd sterke instroom. De huidige indices worden gedomineerd door grote technologiebedrijven aan de ene kant en een grote groep zombie-bedrijven aan de andere kant. Actieve beleggers kunnen door bewuste keuzes en een duidelijke visie de specifieke risico's van indexbeleggen vermijden en betere voor risico gecorrigeerde rendementen behalen.
De conclusie is duidelijk: indexbeleggen vereist, ondanks zijn ogenschijnlijk passieve karakter, belangrijke actieve keuzes en brengt specifieke risico's met zich mee. Een werkelijk passieve strategie zou een veel breder spectrum aan beleggingen moeten omvatten. Succesvolle beleggers begrijpen deze dynamiek en maken weloverwogen keuzes in hun beleggingsaanpak.