Thijs Jochems: Europa’s productiviteitscrisis - hoe Nederland zichzelf kan helpen
Thijs Jochems: Europa’s productiviteitscrisis - hoe Nederland zichzelf kan helpen
De Europese Unie staat voor een grote economische uitdaging. Het IMF zet in de ‘Regional Economic Outlook for Europe’ van oktober 2024 grote vraagtekens bij de economische concurrentiepositie en daarmee bij de welvaart van de EU op de lange termijn.
Door Thijs Jochems, Adviseur en Private Investor
Waarom presteert de EU, met dezelfde bevolkingsomvang en hetzelfde aandeel in het wereldwijde GDP van circa 15%, economisch zoveel slechter dan de VS? Volgens het IMF zijn de belangrijkste oorzaken interne handelsbelemmeringen, gebrek aan durfkapitaal en complexe regulering.
De EU kent zo veel interne handelsbelemmeringen, dat een met de VS vergelijkbare schaalbaarheid onhaalbaar is. De interne handelsbelemmeringen in de EU komen overeen met tarieven van 45% voor goederen en tot boven de 100% voor diensten. Drie tot vijf keer hoger dan voor de interne handel tussen staten in de VS. Dit is een belangrijke reden voor het ontstaan en voortbestaan van de grote, dominante techbedrijven in de VS. Deze profiteren volop van de schaal van de thuismarkt en hebben daarnaast door netwerkeffecten, eigen aan platformbedrijven, vrijwel een monopolie in de Westerse wereld.
Het achterblijven van de EU op het gebied van technologie wordt versterkt doordat grote ondernemingen in EU-landen veel meer gebruikmaken van financiering door banken in plaats van door aandelenkapitaal. Met name hierdoor investeren in de EU gevestigde bedrijven 60% minder in R&D dan in de VS gevestigde bedrijven. Disruptieve startups in de EU, zo nodig voor innovatie, hebben een groot gebrek aan beschikbaar durfkapitaal.
De complexe vergunningverlening in de EU vormt eveneens een grote belemmering voor het verhogen van productiviteit. De uitvoering ervan is voor bedrijven een regelrechte nachtmerrie, omdat in elk EU-land de regels nét weer wat anders zijn.
De manier om dat te veranderen, is door de EU én door Nederland minder ‘rule based’ (tot in de puntjes uitgewerkte) en meer ‘principle based’-regelgeving te laten hanteren. In een versneld veranderende samenleving is ‘rule based’ een doodlopende weg. De hoeveelheid wetten en regels is in Nederland in de afgelopen 25 jaar vrijwel verdubbeld. We hebben onszelf zowel in de EU als in Nederland tot stilstand geregeld.
Nederland heeft, net als de andere EU-leden, economisch baat bij een vergroting van de thuismarkt. Dit zou pleiten voor een versnelde integratie van de EU. De politieke tendens, ook binnen de EU, lijkt echter juist de andere kant op te bewegen. Wat kan Nederland zelf, onafhankelijk van de EU, doen om de productiviteit en daarmee haar concurrentiepositie te verbeteren?
Bovenal kan Nederland zoveel mogelijk overgaan van rule based naar principle basedregelgeving. Dat laatste vraagt wel om een meer ‘risicotolerante’ cultuur voor beslissers dan nu het geval is. Het is mijns inziens wel de enige manier om in sectoren waar Nederland zelfstandig over kan beslissen, zoals onderwijs, zorg en dergelijke, versneld de regelgeving te rationaliseren. Dat zou niet alleen productiviteitsverhogende effecten hebben, maar ook arbeid vrijmaken voor andere sectoren.
De EU heeft relatief weinig doorgroeiende startups. Die hebben durfkapitaal nodig. Pensioenfondsen zouden, ook om beleggings redenen, hierin moeten investeren. Wel in speciale fondsen, met niet al te veel beleggingsbeperkingen, buiten de huidige uit voeringsorganisaties. Want ook die hebben te lijden onder de regeljungle. Kapitaalverstrekking voor startups past simpelweg niet in door compliance en risk management gedomineerde beleggingsorganisaties.
Zijn er in Nederland nog politici en bestuurders die het verantwoordelijkheidsgevoel en de durf hebben om de ketens van het stipt naleven van het regeloerwoud af te werpen en de noodzakelijke veranderingen door te voeren?