Renze Munnik: De pariteit voorbij?!

14 september 2021

Door Renze Munnik, Risk Management Consultant bij Probability & Partners

Pensioenen bestaan al lang en door de jaren heen zijn er de nodige veranderingen geweest. In regelingen, in de organisatie, in IT et cetera. Maar één ding is al die tijd behoorlijk stabiel geweest: de pariteit in de governance. Ooit noodzakelijk, maar nu een risico? Heeft de pariteit zijn langste tijd gehad?

Vroeger speelden er duidelijke belangen. Het feit dat de pensioenen in een pensioenfonds moesten worden ondergebracht en niet meer bij de werkgever zelf mochten liggen, geeft al aan wat de verhoudingen waren. De werkgever kon immers heel andere bedoelingen hebben en ‘ineens’ iets anders gaan doen met het pensioen. En dat terwijl het uitgesteld loon is. Door het onder te brengen in een pensioenfonds, werd die weg (grotendeels) afgesloten.

Toch bleef het risico bij de werkgever liggen. Bijvoorbeeld met de db-regelingen die toen gewoon waren en zorgden voor een bijstortverplichting door de werkgever. En laten we eerlijk zijn: in de beginfase werden fondsen doorgaans niet gerund als professionele, complexe financiële instellingen. De belangen werden aan de bestuurstafel van het pensioenfonds ‘uitgevochten’. Wettelijk werd daarom de pariteit ingeregeld. Werkgever, actieve deelnemers en pensioengerechtigden moesten vertegenwoordigd zijn.

En nu?

De verschillende belangen spelen nog steeds, maar zijn verschoven en zullen nog meer verschuiven. De regeling en de (bijbehorende) premie worden aan de tafel van de sociale partners bepaald. Daarna schuift de uitvoering daarvan naar het pensioenfonds en het risico gaat naar de deelnemers. Zeker met de overgang naar het Nieuwe Pensioencontract.

De regelingen gaan alleen maar individueler worden. Het pensioenfonds bestaat enkel nog voor de (individuele) deelnemers, om met een gegeven premie een zo goed mogelijk resultaat voor de deelnemer te halen. De deelnemer heeft geen garanties over z’n pensioen, behalve de premie die de komende paar jaar betaald zal worden. Waarom zit de werkgever dan nog aan de bestuurstafel van het fonds?

Evenwichtige belangenafweging

Er is veel aandacht voor de evenwichtige belangenafweging. Oftewel: worden de belangen van een bepaalde groep niet disproportioneel geraakt bij besluiten of ontwikkelingen, of wordt er een groep voorgetrokken? En iedere bestuurder moet de belangen van alle belanghebbenden meewegen, zonder last of ruggespraak. Dus als alle bestuursleden even goed rekeninghouden met alle belangen, waarom dan angstvallig vasthouden aan die pariteitsvereisten? Pariteit lost geen probleem meer op.

Professionalisering en complexiteit

De pariteit zorgde ervoor dat bestuursleden uit die drie specifieke geledingen werden geworven. En hoewel dat niet per se noodzakelijk is (de pensioengerechtigden mogen er bijvoorbeeld ook voor kiezen een externe in te huren die namens hen in het bestuur zit), is dat in het overgrote deel van de gevallen nog wel de praktijk. En zonder hier mensen te kort te willen doen of voor het hoofd te willen stoten: de werving beperken tot een zoektocht binnen de eigen organisatie is toch niet echt een garantie voor de beste pensioenfondsbestuurders.

Nu zullen er organisaties zijn die meer affiniteit met de materie hebben en dus meer van de gewenste expertise in huis hebben, maar er zijn toch genoeg organisaties die niets hebben met de financiële sector in het algemeen en pensioenen in het bijzonder.

Als je een nieuwe CEO nodig hebt, of als je een nieuwe voorzitter van de RvC nodig hebt, ga je dan enkel zoeken binnen de eigen organisatie? Nee, dan kijk je met een wijdere blik. Dan wil je de beste persoon vinden. Je kijkt (ver) buiten de eigen organisatie. En dan is de kans het grootst dat die persoon niet binnen jouw eigen organisatie werkt.

Waarom zou je dat voor het pensioenfonds anders doen? Is dat geen professionele organisatie? Is dat niet complex? Wil je daar niet de beste mensen voor hebben? De kans dat er iemand met veel kennis van pensioenen én de juiste competenties als bestuurder binnen de eigen organisatie werkt, is doorgaans behoorlijk klein. Laat staan dat die persoon dan ook nog beter is dan andere (externe) kandidaten.

De materie wordt steeds complexer, de wettelijke vereisten worden steeds talrijker en complexer, toezichthouders worden steeds veeleisender en minder vergevingsgezind. En terecht ook. Het ís ook complex. Er hangt nogal wat vanaf. Voor een paar duizend euro spaargeld gaan we naar een bank die professioneel gerund wordt. En voor tonnen aan pensioenvermogen? Al je inkomen voor na je werkzame carrière? Daar wil je toch minimaal hetzelfde voor?

Eisen

De wetgever en de toezichthouder zien het belang van goede bestuurders voor pensioenfondsen. De geschiktheidseisen nemen steeds verder toe. Er worden meer wensen en eisen gesteld aan diversiteit, om zo de kwaliteit verder te vergroten. Er worden meer specifieke expertises gevraagd. Er is steeds meer aandacht voor specifieke competenties van bestuurders. En terecht! Het is echt een vak, niet CV-vulling die je er even bij doet.

Maar die pariteit, lost geen probleem (meer) op. Het vormt wel een risico. Een groot risico dat er niet de juiste bestuurders gevonden kunnen worden. Met een functieprofiel dat steeds onmogelijk veel uitgebreider wordt, ga je zoeken in een pool van mensen die in de basis niet het meest voor de hand liggen.

Is de huidige governance hier nog wel op afgestemd? Zijn de huidige bestuursmodellen niet ingehaald door de nieuwe (toekomstige) werkelijkheid? Moeten we vast blijven houden aan de pariteit?

Een heet hangijzer

Wie moet dat risico zien? Wie gaat dat risico adresseren? Wie is er zo zelfkritisch om in te zien dat hij/zij zelf wellicht niet meer op de juiste plek zit? Ik ben echt niet de enige die dit vindt. Maar het is een heilig huisje. Een heet hangijzer.

Gaat de wetgever er iets aan doen? Nee, dat ligt ‘politiek gevoelig’. De toezichthouder ook niet, want die heeft simpelweg te maken met een wet die dit voorschrijft. Of pakken we zelf die bal op? Maar dit overstijgt dan wel je eigen fonds. Binnen de huidige wetgeving heb je niet heel veel speelruimte om hier een eigen écht nieuwe invulling aan te geven.

Zullen degenen die het meeste profijt hebben van het huidige systeem, zelf de handschoen oppakken om het systeem te veranderen? Of wachten we op… op wat?

Probability & Partners is een Risk Advisory Firm die geïntegreerde risicomanagement en kwantitatieve modelleringsoplossingen biedt aan de financiële sector en aan data-gedreven ondernemingen.

Meer columns van Renze Munnik