Renze Munnik: Welke waarden zijn echt wat waard?

14 februari 2023

Door Renze Munnik, Risk Management Consultant bij Probability & Partners

Om risico’s te kunnen beheersen, moet je het eerst eens worden over wat je precies onder risico’s verstaat. En vervolgens moeten de risico’s worden ingeschat. Hoe groot is het risico eigenlijk? Hoe groot is de kans dat een risico zich voordoet? En hoe groot is de ellende als het zich daadwerkelijk voordoet?

Bij elk type risico spelen andere uitdagingen. En bij ESG nog net een beetje meer. Waar trek je de grens?

Normen en waarden

Bij ESG-risico’s komen veel van zaken bij elkaar. Het gaat om menselijk gedrag, je hebt te maken met een veel meer kwalitatieve afweging in plaats van een kwantitatief model en het is lastiger om te bepalen hoeveel risico je bereid bent te nemen.

Maar bovenal komt er de complexiteit bij dat je hier te maken krijgt met uiteenlopende normen en waarden en verschillende ethische afwegingen. Het een is niet goed en het ander slecht, maar er zijn wel verschillen tussen de betrokkenen die een afweging moeten maken.

Natuurlijk zijn er financiële modellen die iets roepen over de impact van de ESG-score die een bedrijf van een rating agency heeft gekregen. En natuurlijk zou je daarmee aan de slag kunnen gaan voor je portefeuille. Maar dat zegt niets over wat jij als bedrijf wilt bereiken, wat jij als investeerder wilt uitdragen of wat de waarden van jou als organisatie zijn. Daarvoor ga je verder dan zo’n klinisch model.

En dat maakt het moeilijk. Je moet in eerste instantie al beleid zien te formuleren. Wat vinden we belangrijk en wat niet? Wat is er dan nog belangrijker dan het andere? Hoe groot vinden we zo’n probleem nou echt als het zich voordoet? Of kijken we, als puntje bij paaltje komt, toch uiteindelijk maar naar de financiële cijfers? En vinden we het toch wel uitlegbaar om zo door te gaan?

Dilemma’s

Wat zijn nou bijvoorbeeld dilemma’s waar je tegenaan kan lopen?

Er zijn waarden waar je als betrokkene (bijvoorbeeld als bestuur of commissie) inhoudelijk over van mening verschilt. Hoe bepaal je bijvoorbeeld of je in de pharmachemie wilt investeren als je het onderling niet eens bent over in hoeverre je (met bijvoorbeeld medicatie) moet ingrijpen in de levensloop van mensen? Hier verschilt dus duidelijk het doel dat je voor ogen hebt met de investeringen.

Daarnaast heb je nog de verschillen in opvatting over de route waarop hetzelfde doel bereikt kan worden. Vindt de een dat je oliemaatschappijen moet uitsluiten vanwege de vervuiling die zij (direct en indirect) teweegbrengen, de ander wil juist gebruik maken van de kennis en het vermogen dat deze bedrijven hebben dat ingezet kan worden voor duurzame ontwikkelingen. Beiden streven naar duurzame energie, maar de weg daar naartoe is heel anders.

En dan heb je nog de waarden die elkaar tegenspreken, of dat lijken te doen. Afzonderlijk gezien weet je misschien wel wat je ervan vindt, maar in combinatie brengen de waarden je in een lastigere situatie. Zo was het tot voor kort nog heel eenvoudig om tegen wapens te zijn. Die brengen alleen maar kwaad, daarmee worden mensen onderdrukt, verwond en vermoord. Dat willen we niet.

Maar wat nou als je geen (of niet genoeg) wapens hebt om je te kunnen verdedigen tegen een agressor die het land binnenvalt? Wat is er dan belangrijker: proberen de vrede te bewaren door niet in wapens te investeren, of de vrede te bewaren (of terug te brengen) door wapens te gebruiken ter verdediging?

Een ander voorbeeld is dat we heel graag de CO₂-uitstoot terug willen dringen. Daar zijn we het doorgaans wel over eens. En veel van de ESG-initiatieven richten zich daar ook op: terugdringen en erover rapporteren.

Maar wat nou als we dat afzetten tegen het dierenwelzijn? De intensieve veeteelt blijkt toch nog wel efficiënter te zijn in het terugdringen van de CO₂-uitstoot dan de biologische veeteelt. En wat vinden we dan belangrijker? De CO₂-uitstoot terugdringen of het dierenwelzijn (wat overigens weer veel lastiger te meten en rapporteren is).

Doorleven

Ga het gesprek aan over je eigen normen en waarden. En probeer daaruit een set te destilleren waar je als geheel achter kunt staan. En waar je ook echt achter staat. Ook als de druk toeneemt. Ook als de financiële prestaties achterblijven. Ook als je uit moeten leggen waarom je niet een andere keuze hebt gemaakt. Waarom je niet hetzelfde hebt gekozen als die investeerders die nu nog wel veel rendement maken.

Onder druk wordt alles vloeibaar. En dat is vaak ook het geval met tolerantiegrenzen en principes. Er valt in de nieuwe situatie altijd wel weer een redenering te vinden die uitlegt waarom je nu toch van de eerder opgestelde principes afwijkt. Zo hard waren die dus kennelijk niet. En als je er vanaf kan wijken, moet je ze dan wel benoemen als jouw principes, als jouw waarden?

Dus als je je principes, normen en/of waarden (hoe je ze wilt noemen) hebt geformuleerd, ga ze dan eerst echt goed doorleven. Leg ze het vuur aan de schenen. Kijk naar alle argumenten die je in een toekomstige situatie, onder druk, kan gebruiken om er toch vanaf te wijken. Stel ze bij. En kijk dan waar je écht mee overblijft.

Dat zijn misschien niet altijd de principes die je gevoelsmatig het liefst had gezien. Maar dat zijn de normen en waarden waar je écht een punt van durft te maken. Dat zijn de normen en waarden waar je niet binnenkort weer van afwijkt. Die zijn echt wat waard.

Probability & Partners is een Risk Advisory Firm die geïntegreerde risicomanagement- en kwantitatieve modelleringsoplossingen biedt aan de financiële sector en aan data-gedreven ondernemingen.

Meer columns van Renze Munnik