Harry Geels: Ineens staat het ESG-concept serieus ter discussie

15 augustus 2023

Door Harry Geels

In de afgelopen twee weken ging het ineens mis met de ESG-score. Ratingbureau S&P en McDonald’s gaan ermee stoppen. Nieuw wetenschappelijk onderzoek toonde verder aan dat beter scorende ESG-bedrijven net zoveel CO₂ uitstoten als slecht scorende. En BlackRock’s topman prefereert bij nader inzien de term ‘conscientious capitalism’. Wat nu?

Als we slechts één trend uit de beleggingsindustrie van het laatste decennium mogen benoemen, is dat ongetwijfeld ESG-beleggen. Volgens een PwC-rapport dat eind vorig jaar verscheen, zouden ESG-georiënteerde beleggingen in termen van Assets Under Management (AUM) in de VS meer dan verdubbelen naar $ 10,5 biljoen, in Europa stijgen naar 53% van het totaal (naar $ 19,6 biljoen) en in Azië-Pacific verdrievoudigen naar $ 3,3 biljoen in 2026, aldus Forbes. ESG werd in toenemende mate een hygiënefactor: de vermogensbeheerder die het niet in het beleggingsbeleid incorporeerde, was fout.

Zoals het zo vaak gebeurt met trends, kan er ineens de klad in komen. Laten we eerst drie recente ontwikkelingen bespreken en vervolgens naar twee wat bredere, langlopende discussies kijken, om tot slot te proberen de vraag te beantwoorden hoe de toekomst van ESG eruit zou kunnen zien.

S&P geeft geen ESG-ratings meer

Het ratingbureau S&P gaat emittenten van schulden niet langer een ESG-score van 1 tot en met 5 geven, met als reden dat er toenemende vragen over de bruikbaarheid zijn en er sprake is van politieke aanvallen op het gebruik ervan. Volgens de Financial Times (FT) zou S&P menen dat alleen een kwalitatief oordeel (‘narratieve paragrafen’), en geen kwantitatieve score, recht doet aan het duurzame profiel van een bedrijf. Geïnitieerd door Republikeinen liep er een onderzoek naar de scoremethodiek, die belangrijk is voor bedrijven, omdat hun leenkosten er deels door worden bepaald.

McDonald’s verwijderde stilletjes ESG van de website

McDonald’s haalde recent de ESG-paragraaf van de corporate website. De webpagina ‘ESG Approach & Progress’ is nu getiteld ‘Our Approach & Progress’, en ‘Performance & ESG Reporting’ verschijnt nu als ‘Goal Performance & Reporting’. In sommige gevallen heeft McDonald's de afkorting ESG vervangen door ‘milieu- en sociale kwesties’. Het fastfoodconcern zegt ‘samen te werken met belangrijke groepen belanghebbenden aan milieu- en sociale kwesties waar het de grootste invloed kan hebben tegen de achtergrond van een voortdurend veranderend extern landschap’.

Onderzoek: hoogscorende ESG-bedrijven vervuilen net zoveel als laagscorende

Volgens onderzoek van Scientific Beta maakt het wat betreft CO₂-emissies niet uit of een bedrijf een hoge of een lage ESG-score heeft, zelfs als alleen naar de E-score wordt gekeken. In het onderzoek werden 25 dataprovidors van ESG-data betrokken. Naar aanleiding van dit onderzoek zei een woordvoerder van MSCI ESG Research dat de ratings ‘fundamenteel zijn ontworpen om de weerbaarheid van een bedrijf tegen financieel-materiële risico's op het gebied van milieu, maatschappij en bestuur te meten en niet om de impact van een bedrijf op klimaatverandering te bepalen’.

Opkomst van SDG-beleggen

Beleggers kijken ook steeds meer naar de zeventien Sustainable Development Goals (SDG’s) die de VN in 2015 ontwikkelde. De portefeuilles moeten steeds vaker een meetbare bijdrage aan in ieder geval een deel van de SDG’s hebben. Het kan goed zijn dat het nastreven van SDG-doelen niet in overeenstemming is met het ESG-beleid. Er kunnen bijvoorbeeld bedrijven zijn die hoge ESG-scores hebben, maar niet bijdragen aan bijvoorbeeld de belangrijkste SDG van dit moment, nummer 7 ‘betaalbare en schone energie’. SDG heeft overigens ook een definitieprobleem.

Langer lopende discussies over ESG

Discussies over ESG lopen natuurlijk al langere tijd. Zo vertrok voormalig Hoofd Duurzaamheid bij BlackRock Tariq Fancy bij ’s werelds grootste vermogensbeheerder omdat hij ESG een ‘gevaarlijk placebo’ noemde, omdat het ‘subjectief is, met onbetrouwbare data werkt, greenwashing in de hand werkt en vooral hogere fees voor de beleggende klanten oplevert’. SEC-commissaris Hester Pierce voegde verder aan dat rijtje toe: het gevaar van statische definities (kunnen zelfs tégen de klimaattransities werken) en het bevorderen van kuddegedrag en inefficiënte prijsvorming.

Er zijn meer discussies geweest. Recent wilde BlackRock’s topman Larry Fink liever ook niet meer spreken van ESG, omdat het politiek ‘weaponized’ is. Andere criticasters hebben ESG een ‘social credit system’ genoemd, vergelijkbaar met dat van China. Veel van deze kritische discussies voorkwamen tot nu toe niet de opmars van ESG-beleggen. Ze konden nog afgedaan worden als achterhoedegevechten. Maar nu S&P en McDonald’s waarschijnlijk het concept (kwantitatief) hebben losgelaten, of in ieder geval anders gaan invullen, is er serieus meer aan de hand.

Hoe nu verder?

Veel fondsbeheerders hebben mij tijdens interviews gezegd dat ze ESG-factoren al jaren toepasten bij hun analyses. Een goede analist kan immers niet zonder een beoordeling van de klimaat-, sociale en governancerisico’s van het bedrijf. Soms viel zelfs het gezegde ‘oude wijn in nieuwe zakken’. Hoewel er nog steeds veel politiek gewicht ligt in het ESG-concept, is het niet uitgesloten dat de terminologie gaat veranderen en weer ‘standaardonderdeel’ wordt van de analyse. Mogelijk verschuift de focus naar de nieuwe trend: de SDG’s. En dan maar hopen dat SDG-washing geen groot ding wordt.

Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels

Meer columns van Harry Geels