Dick Kamp: Risicomanagement en pensioenambitie

3 oktober 2023

Door Dick Kamp, Director Pension, Investment and Risk bij Milliman Pensioen

In dit artikel doen we een ‘fast forward’ naar de situatie waarin pensioenfondsen de pensioenregeling uitvoeren onder het nieuwe pensioencontract. De sociale partners hebben het bestuur van de pensioenfondsen gevraagd de door hen bedachte pensioenregeling uit te voeren. Door sociale partners is de driehoek premie-risico-ambitie ingevuld.

In deze driehoek is de premie het financiële budget dat een bepaalde periode (bijvoorbeeld vijf jaar) niet zal wijzigen. Het risico betreft het beleggingsrisico, afgeleid van de risicopreferentie van de deelnemers, waarmee het reeds aanwezige kapitaal en de te ontvangen premie belegd zullen worden. Dit alles resulteert in de ambitie. Dit is de pensioenuitkomst uitgedrukt in de vervangingswaarde, inflatiegecorrigeerd.

De vraag is nu waar het bestuur van het pensioenfonds aan is gecommitteerd. Is dat aan het risico waarmee belegd wordt? Dat is immers waar het bestuur van het pensioenfonds direct invloed op heeft. En is dat ook de ambitie, oftewel de resultante van het kapitaal, de premie inleg en het gevoerde beleggingsbeleid?

Op naar een resultaatverplichting?

Ik heb nog geen tekst van een uitvoeringsovereenkomst nieuwe stijl gezien. Maar ik kan mij vanuit juridisch perspectief voorstellen dat er een soort resultaatverplichting wordt afgesproken over het te voeren beleggingsbeleid. Over de ambitie zullen de afspraken naar mijn verwachting vooral in termen van inspanning worden gemaakt. De vraag is hoe wat de deelnemers daarvan zullen denken.

Ik verwacht dat deelnemers meer en meer zullen begrijpen dat de te verwachten pensioenuitkomst (de ambitie) afhankelijk is van het te voeren beleggingsbeleid en de ontwikkelingen op de financiële markten. De opzet van het nieuwe stelsel is hier immers op gebaseerd. Daarbij zal naar verwachting de vergelijkbaarheid van bijgeschreven beleggingsrendementen op leeftijdscohortniveau groter worden.

Zolang de ambitie wordt gerealiseerd, ofwel het te verwachten pensioen is in lijn met de gecommuniceerde verwachtingen, zullen deelnemers tevreden zijn. Er zullen in de tijd perioden zijn waarin de beleggingsrendementen achterblijven. De pensioenuitkomsten zullen dan ook achterlopen bij de verwachting. Deelnemers zullen naar verwachting actiever de onderlinge verschillen tussen pensioenfondsen bekijken. Ook zullen zij het bestuur van het pensioenfonds wat kritischer bevragen.

Verwachting versus verantwoordelijkheid

Op dat moment kan het bestuur van het pensioenfonds zich beroepen op het afgesproken risico. De deelnemer zal het bestuur aanspreken op de ambitie. Je kan dus stellen dat het bestuur op zijn minst de morele plicht heeft om het uiterste te doen om de ambitie te behalen. Hoe kan het bestuur de mogelijke discrepantie in verwachting en verantwoordelijkheid beheersen? Ik denk dat er tenminste drie zaken een rol spelen.

Ten eerste de formulering van de afspraak in de uitvoeringsovereenkomst of het uitvoeringsreglement. Deze dient zodanig te zijn, dat het passend is voor de verwachting van de deelnemer. Ik begrijp, een ambitie kan niet gegarandeerd worden, het streven ernaar wel.

Ten tweede de inrichting van de (strategische) beleggingscyclus (zie mijn eerdere artikel hierover). De huidige cyclus gaat uit van een driejaarlijkse strategische aanpassing. De vraag is of dat niet een te lange termijn is. De huidige consolidatie van mensen en middelen maakt mijns inziens een meer sophisticated inrichting van de beleggingscyclus mogelijk. Ik roep op tot een pensioensectorbreed onderzoek hiernaar.

Ten derde, en zeker niet ten laatste, pensioencommunicatie. Het grootste risico dat het pensioenfonds (en daarmee de sector) loopt, is dat deelnemers het geloof in het pensioenfonds en pensioen kwijtraken. Er dient nagedacht te worden over communicatiestrategieën voor de (voorziene) situatie dat de ambitie niet of maar zeer beperkt wordt gerealiseerd of dat het wel een heel ‘bumpy ride’ is. Ook dit is in het belang van de sector.

Beste pensioenfondsbestuurder, bij het maken van de afspraken met sociale partners en het inrichten van de organisatie na het invaren, houdt u dan ook rekening met het risico van het niet behalen van de ambitie?

Dit is de twintigste column in een serie over risicomanagement. De serie heeft tot doel de lezer te prikkelen en risicomanagement te beschouwen als een integraal onderdeel van het runnen van een pensioenfonds.

Meer columns van Dick Kamp