Harry Geels: Uw stemwijzer voor de aanstaande verkiezingen

14 november 2023

Door Harry Geels

De huidige Nederlandse politiek roept bij veel mensen verwarring op. Om wat overzicht aan te brengen, kan het politieke landschap worden opgedeeld langs twee assen en kunnen drie stoorzenders in het huidige debat worden geïdentificeerd.

De Tweede Kamerverkiezingen komen er in sneltreinvaart aan en veel kiesgerechtigden hebben nog geen keuze gemaakt. Dat is begrijpelijk om drie redenen. Ten eerste zijn er veel politieke partijen bij gekomen en de verschillen daartussen zijn lang niet altijd duidelijk. Ten tweede hebben de partijen die de afgelopen decennia geregeerd hebben lang niet altijd hun beloften waargemaakt. Ten derde leven we in een tijd met vele crises op onder meer geopolitiek, sociaaleconomisch en klimaatgebied, en zijn velen bezorgd en vertwijfeld over hoe we die moeten oplossen. Maar er speelt nog iets anders.

Het klassieke links-rechts denken is achterhaald. De PVV is bijvoorbeeld wat betreft inkomenspolitiek links (in de traditionele zin van het woord), maar tevens rechts-conservatief. De partij wil namelijk terug naar de gulden, minder internationale samenwerking en Nederland vooral voor de Nederlanders houden. Het is beter het universum aan politieke schakeringen op te delen langs twee dimensies: de traditionele links-rechts dimensie van socialisme versus liberalisme en de dimensie van nationalisme versus globalisme. Als we dat doen, ontstaat onderstaande indeling.

Figuur 1: Indeling Nederlandse politieke partijen

Drie stoorzenders in het huidige debat

Er zijn verder nog drie stoorzenders aanwezig in het politieke debat. Ten eerste dat het globalisme – ofwel het streven naar overkoepelende internationale samenwerking, bijvoorbeeld middels instanties als de VN, het WEF, de WHO, maar dichterbij ook de EU – op gespannen voet staat met onze lokale vrijheid en democratie. Dat is per definitie zo, omdat er besluitvorming op internationaal niveau plaatsvindt. Leden van die internationale organisaties zijn niet democratisch gekozen en besluitvorming moet regelmatig, soms via het lobbycircuit met handjeklap plaatsvinden.

De tweede ‘stoorzender’ is de wijze waarop over het klimaat wordt gedebatteerd. Het bijzondere is dat klimaat het domein is geworden van linkse politieke partijen die de discussie en passant ook gebruiken om het kapitalisme aan te vallen (een systeem dat helemaal niet meer in zuivere vorm bestaat), meer belastingen te heffen en meer regulering in te voeren. Verder is het klimaatdebat zowel vanuit traditioneel linkse als rechtse partijen doorspekt met drogredenen. De klimaatproblemen kunnen evenwel net zo goed – en waarschijnlijk efficiënter en sneller – via de vrije markt worden geregeld.

Tot slot de derde stoorzender: de grote politieke partijen krijgen verreweg de meeste aandacht in de media. Kleine en niet in de Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen krijgen amper de mogelijkheid hun standpunten kenbaar te maken. Willen we echt wel zo graag nieuwe politiek? In het leven en zeker in de politiek geldt het principe ‘alles wat je aandacht geeft, wordt groter’. Als we een échte democratie aanhangen, dan zou iedere politieke partij, ook partijen die nog niet in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn, evenveel media-aandacht moeten krijgen.

Stemwijzer

Op basis van de huidige peilingen lijken er drie politieke blokken te zijn die na de verkiezingen een coalitie zouden kunnen vormen. De meeste kans maakt het ‘globalistische middenblok’, waarin GroenLinks-PvdA, NSC en VVD gaan strijden om de grootste te worden. Als tweede en derde: een neutraler middenblok (waarin wat meer aandacht voor lokale en nationale kwesties mogelijk is) en een links-globalistisch blok (waarin de complicatie zal zijn of NSC daar zijn medewerking aan zal willen verlenen). NSC en D66 zitten in alle drie de blokken.

Figuur 2: De drie meest waarschijnlijke politieke blokken

Er zijn twee partijen die alleen deel uitmaken van één blok, BBB en JA21, namelijk van het neutrale middenblok. Wie de kans op zo’n blok wil vergroten, kan niet om deze twee partijen heen. In Figuur 2 zijn ook nog twee andere ovalen getekend: een lichtbruine en een gele. Hierin zitten partijen die waarschijnlijk niet aan coalitievorming zullen meedoen, omdat ze dat zelf niet willen, te klein zijn, of uitgesloten worden. Wie via indirecte besluitvorming meer aandacht voor nationale kwesties wil, kiest de partijen uit het gele ovaal. Wie meer socialistische politiek wil, kiest een partij uit het lichtbruine ovaal.

Oproep tot eclectische politiek

Persoonlijk ben ik niet gecharmeerd van partijen die een bepaalde ideologie (bijvoorbeeld socialisme of globalisme, of een bepaalde religie) aanhangen. Gezien de vele complexe crises, lijkt eclectische politiek, een benadering waarbij ideeën, principes en beleid uit verschillende politieke stromingen en bronnen worden samengevoegd, beter. Door verschillende ideeën en benaderingen te combineren, kunnen we een meer uitgebalanceerd, flexibel en effectief beleid ontwikkelen, in plaats van strikt vast te houden aan de doctrine van één specifieke politieke stroming.

Eclectische politiek kan resulteren in een pragmatische aanpak, waarbij elementen van conservatisme, liberalisme, socialisme en andere ideologieën worden gebruikt om oplossingen te bieden voor de complexe problemen waarmee een samenleving wordt geconfronteerd. Dit kan leiden tot een meer inclusieve benadering. Er is overigens een (nog niet in de Tweede Kamer vertegenwoordigde) partij die eclectische politiek aanhangt en tevens bekend staat om haar focus op digitale rechten, privacy, transparantie en directe democratie. Wellicht een interessant alternatief.

Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels

Meer columns van Harry Geels