Pictet Asset Management: De wereld zonder de planeet te verslinden

20 november 2023

Moderne landbouw is de voornaamste oorzaak van de klimaatverandering. Ruil rundvlees uit begrazing in voor pannenkoeken gemaakt van lucht, zegt de Britse milieuactivist George Monbiot. Hij zegt dat het zijn werk is om mensen te vertellen wat ze niet willen horen.

Als er één ongemakkelijke waarheid is die de Britse milieuactivist en journalist vastbesloten is onder ieders aandacht te brengen, dan is het wel dat we de planeet letterlijk aan het verslinden zijn. Volgens hem heeft de moderne landbouw een 'uitdijende landbouw' veroorzaakt in de natuurlijke wereld, die nu de grootste oorzaak is van ontbossing, verlies van biodiversiteit, vervuiling en klimaatverandering. ‘Elke hectare die we voor eigen doeleinden innemen, is een hectare die niet door wilde ecosystemen kan worden ingenomen’, zei hij tijdens een recente lezing voor de Oxford Sustainable Business and Entrepreneurship Society. ‘Mensen zeggen dat intensieve landbouw het probleem is. Maar het probleem is niet het bijvoeglijk naamwoord, het is het zelfstandig naamwoord. Het probleem ... is de landbouw. Het is heel moeilijk en ongemakkelijk om toe te geven, maar de landbouw is veruit schadelijker (voor de planeet) dan welke andere industrie dan ook.’

Hoewel landbouw van fundamenteel belang is voor de voedselvoorziening, heeft het een grote ecologische voetafdruk door de uitstoot van broeikasgassen en het gebruik van zoet water en land. Meer dan een kwart van alle broeikasgasemissies is afkomstig van voedsel, terwijl de helft van het bewoonbare land in de wereld wordt gebruikt voor landbouw. Driekwart van de ontbossing – of 5 miljoen hectare bosverlies per jaar – wordt veroorzaakt door de landbouw, die zowel de biosfeer als de atmosfeer aantast.

De meeste schuld ligt bij de zuivel- en vleesindustrie, zegt Monbiot, die sinds 2015 veganist is. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN is de veeteelt verantwoordelijk voor ongeveer 15 procent van alle wereldwijde broeikasgasemissies. Maar het overbrengen van die boodschap wordt bemoeilijkt door wat Monbiot een 'nostalgische mythevorming' over de vlees- en melkveehouderij noemt. Een van zijn grootste ergernissen is het idee, dat door celebritychefs en voedingsinfluencers wordt onderschreven, dat de industrie haar impact op het milieu kan verminderen door koeien en lammeren gras te voeren in plaats van granen zoals maïs en soja. ‘De slechtste voedingsmiddelen die je kan eten, zijn van rund- en lamsvlees uit begrazing’, zegt hij. ‘Ze hebben een enorme ecologische opportuniteitskost, een enorme koolstofopportuniteitskost en een heleboel andere domino-effecten, zoals de zeer hoge uitstoot van methaan en lachgas.’ Wetenschappers lijken het daarmee eens te zijn.

Uit onderzoek van de Universiteit Oxford blijkt dat grazen – voor vlees en melk uit begrazing – meer dan een kwart van het land op aarde in beslag neemt, terwijl het slechts één procent van alle eiwitten ter wereld produceert. ‘We zouden allemaal vlees uit begrazing kunnen eten als we 12 planeten hadden en er op geen enkele planeet ruimte zou zijn voor wilde ecosystemen… Graasvlees is verreweg de grootste oorzaak van uitdijing’, zegt Monbiot. ‘Het is gewoon een romantisch sprookje dat we een neolitisch productiesysteem kunnen gebruiken om een 21e-eeuwse bevolking te voeden ... Het is gewoon door en door nostalgische mythevorming.’

^{Milieuvoetafdruk van Solein}

Spek en eieren redden

Maar in tegenstelling tot veel milieuactivisten begrijpt Monbiot de beperkingen van een moreel argument tegen vlees en zuivel, ook al gelooft hij dat dit hetzelfde succes kan hebben als publiekscampagnes tegen roken. In plaats daarvan, zoals hij beweert in zijn veelgeprezen boek Regenesis, kan technologie een grote rol spelen bij het ten goede veranderen van voedselproductie en -consumptie. Hoe kunnen we volgens hem onze spek en eieren redden? Door bacteriën te gebruiken, zegt Monbiot. Of, meer specifiek, door gebruik te maken van een technologie die precisiefermentatie wordt genoemd. Net als bij brouwen gebruikt precisiefermentatie microben uit de natuur die zich vermenigvuldigen en zo specifieke voedingsmiddelen creëren.

Met behulp van synthetische biologie, engineering en informatietechnologie worden microben geprogrammeerd om dier- en plantenvrije eiwitten te produceren met hetzelfde macronutriëntenprofiel als soja, vlees of eieren. Monbiots inzicht kwam toen hij in een laboratorium in Helsinki een pannenkoek at die gemaakt was van bacteriemeel. Het gele meel, solein genaamd en geproduceerd door de Finse start-up Solar Foods, werd gemaakt met behulp van microben uit de lucht. Die groeien op een dieet van CO2-belletjes, waterstof en zuurstof – ook rechtstreeks uit de lucht gehaald. Wanneer de fermentatie voltooid is, worden ze gedroogd om meel te produceren.

'Ik was de eerste persoon ter wereld buiten het laboratorium die een pannenkoek gemaakt van bacteriemeel at, een kleine hap voor de mens', zegt hij, eraan toevoegend dat de soleinpannenkoek rijk, zacht en vullend smaakte – net als een gewone pannenkoek. Als techniek gebruikt precisiefermentatie veel minder land, koolstof, water en meststof dan traditionele voedselproductiemethoden.

Er is 1.700 keer minder land voor nodig dan voor de meest efficiënte landbouwmethode voor de productie van eiwitten, momenteel soja, en 138.000 keer minder land dan voor de rundvleesproductie. In zijn boek laat Monbiot zien hoe precisiefermentatie, in combinatie met hernieuwbare energie, alle eiwitten ter wereld kan produceren op een oppervlakte ter grootte van Groot-Londen (1.569 km2 ). Omdat het proces in een laboratorium plaatsvindt, wordt voorkomen dat er water en chemicaliën in de natuur terechtkomen.

De techniek wordt al gebruikt voor de productie van een groot aantal eiwitvrije voedingsmiddelen, zoals plantaardige burgers, visloze vingers en zelfs 'chick'n' nuggets' – waarvan er veel op de schappen van supermarkten en op restaurantmenu's terechtkomen. 'De grote doorbraak is nu dat mensen precisiefermentatie gaan gebruiken om bulkvoedsel te maken, om ingrediënten met een hoog eiwit- en vetgehalte voor voedsel te maken', zegt Monbiot. 'En het is enorm veel efficiënter dan welke productie dan ook van meercellige organismen.'