Harry Geels: Schrijnend verschil productiviteitsgroei Europa versus VS

2 juli 2024

De Amerikaanse economische groei lag in het afgelopen decennium jaarlijks ruim een procentpunt hoger dan die van de eurozone. In de afgelopen dertig jaar is de Amerikaanse economie tweemaal zo hard gegroeid als die van Europa. Daarvoor zijn meerdere redenen te geven, zoals ik in een eerdere column uiteenzette, waaronder beter functionerende kapitaalmarkten, een beter werkende muntunie en de positieve invloed van private equity.

Wat toen nog onderbelicht bleef, was het verschil in productiviteitsgroei. In Figuur 1 is te zien dat de productiviteit in de VS in de afgelopen twee decennia ruim tweemaal zo groot was als die in Europa. Verder heeft de kredietcrisis in Europa een veel negatievere impact gehad op de productiviteit dan in die van de VS (wat niet zo gek is als we weten dat de bankensector in de eurozone, in assets, 228% van het bbp bedraagt, waar dat in de VS slechts 90% is). Verder deed de VS het wat betreft productiviteit ook veel beter in de coronacrisis. De laatste anderhalve jaar pakt de VS ten aanzien van productiviteitsgroei eveneens een flinke voorsprong op Europa.

Figuur 1: Productiviteitsgroei VS versus Europa per januari 2004

US non-farm output per uur, eurozone en VK output per gewerkt uur (real, rebased)
Bron: Financial Times, LSEG, National statistics offices

Verschillende soorten arbeidsproductiviteit

Arbeidsproductiviteit is de gebruikelijkste maatstaf en wordt berekend als het bbp per gewerkt uur, of per werknemer. Daarnaast kennen we kapitaalproductiviteit, een maatstaf die de efficiëntie waarmee fysiek kapitaal (zoals gebouwen, machines en apparatuur) wordt gebruikt om output te genereren. Het wordt vaak gemeten als output per eenheid kapitaal. Tot slot is er nog de totale factorproductiviteit (TFP) die de efficiëntie van alle productiefactoren meet. Er zijn wel meetproblemen. Zo wordt bijvoorbeeld de toegenomen kwaliteit niet altijd goed meegenomen.

Zoals Figuur 2 laat zien stijgt in de VS, na een plateau van vijftien jaar, de arbeidsproductiviteit nu vooral door inzet van AI.

Figuur 2: Arbeidsproductiviteit stijgt door AI in de VS weer

Noot: gemiddelde omzet van de afgelopen twaalf maanden per werknemer in de S&P-500-bedrijven
Bron: BofA Global Research, BofA US Equity % Quant Strategy, FactSet, Bloomberg

Waarom de grote verschillen tussen Europa en VS?

Er lijkt een complex geheel aan redenen ten grondslag te liggen aan de productiviteitsgroeiverschillen tussen Europa en de VS. De Amerikaanse arbeidsmarkten lijken flexibeler te zijn. Dat zagen we vooral in de krediet- en coronacrises waarin Amerikaanse bedrijven grosso modo sneller mensen hebben ontslagen dan Europese. Daarnaast heeft de Fed tijdens de kredietcrisis ook sneller ingegrepen door toxische beleggingen van Amerikaanse banken te kopen, daar waar de Europese banken nog jaren met deze beleggingen in hun maag zaten. Tijdens de coronacrisis bleek de Amerikaanse arbeidsmarkt veel flexibeler. De werkloosheid liep op van 3,5% naar 14,7%, naar nu 3,7%, terwijl die in de eurozone ging van 7,2% naar 8,7% naar nu 6,4%.

Maar er is nog een andere, meer fundamentele ontwikkeling: de afgelopen twintig jaar is de rol van de overheden en de deels daarmee samenhangende toenemende regeldruk in de Europese economieën sneller en groter geweest dan die in de VS. Tot begin jaren tachtig waren in de meeste grote Europese landen de overheden, gemeten in termen van bestedingen als percentage van het bbp, nog kleiner dan die van de VS (begin jaren zeventig spendeerde de Amerikaanse overheid nog relatief veel aan de Vietnamoorlog). Nu zijn de rollen omgedraaid.  Zo is de omvang van de Franse overheid 55% van het bbp, de Amerikaanse 36%.

Verstikkend ondernemingsklimaat

Hoe groter de overheid, hoe heviger de ziekte van Baumol. In een rapport van KPMG wordt verder gewezen op de buitensporige bureaucratie en hoge energiekosten, bijvoorbeeld in Duitsland, waar een steeds dringendere behoefte bestaat om bureaucratische hindernissen te verminderen om het land weer concurrerender te maken. De European Business Review meldt dat veel Duitse bedrijven hun activiteiten naar het buitenland verplaatsen, waarbij de hoge energieprijzen en strenge regelgeving belangrijke factoren zijn.

De Federation of German Industries (BDI) ontdekte dat bijna 16% van de middelgrote bedrijven al is begonnen met verhuizen en dat nog eens 30% dit overweegt. Deze uittocht wordt deels gedreven door de hoge kosten die samenhangen met de Duitse agenda voor groene energie en de aanhoudende energiecrisis die nog wordt verergerd door het conflict in Oekraïne. Bovendien merkte DW op dat de Amerikaanse Inflation Reduction Act, die aanzienlijke subsidies biedt, bedrijven weglokt uit Duitsland.

Ook Nederland kent een zware bureaucratie. Sinds gisteren moeten grote bedrijven bijvoorbeeld gaan bijhouden hoe hun werknemers naar het werk reizen. De vraag is of het middel niet erger is dan de kwaal. Eerder schreef ik over de drie dieperliggende oorzaken van steeds meer overheidsbetutteling. De overheid heeft de rol van de kerk als hoeder van de moraal overgenomen en meent ook dat meer regels een tegenwicht bieden tegen de rafelranden van het neoliberalisme.  Daarnaast zien we een steeds dwingendere rol van supranationale organisaties, zoals de EU, het IMF en de VN.

Productiviteitsgroei versus klimaat

Sommige mensen doen niet zo moeilijk over de relatief achterblijvende productiviteitsgroei van Europa. Zij wijzen erop dat dit feitelijk neerkomt op nog meer groei en dus nog meer potentiële klimaatschade. Anderzijds zijn dit ook vaak de mensen die wijzen op de steeds grotere macht van China en de VS en dat Europa zich daartegen moet wapenen. Het beste wapen is een innovatief Europa. Verder kunnen een hogere productiviteitsgroei en minder door de overheid betuttelde markten ook ten dienste van de klimaattransitie worden ingezet. 

 

Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels

Meer columns van Harry Geels