Dick Kamp: Risicomanagement en context

17 december 2024

Door Dick Kamp, Director Pension, Investment & Risk bij Milliman Pensioen

Bij beleidsvorming is context altijd een belangrijk begrip dat op meerdere fronten een rol speelt. Ik neem u graag mee in de wijze waarop inzicht in de context van een bepaalde kwestie van belang is voor eenieder die bij beleidsvorming betrokken is.

Op Wikipedia staat een aardige beschrijving van het woord context: De context is de totale omgeving waarin iets zijn betekenis krijgt. Hierbij kan zowel letterlijk ‘tekst’ worden bedoeld als een situatie of betrokken personen. De context is de achtergrond of referentie van een uitdrukking, idee of gebeurtenis waaraan het zijn betekenis ontleent.

Bij beleidsvorming wordt een drietal fasen doorlopen: beeldvorming, oordeelsvorming en besluitvorming. Al deze fasen worden in bestuursvergaderingen behandeld. Vooral dat laatste is relevant, zoals ik in deze column uitleg. Tot slot bij deze inleiding op context nog de wat meer open-deur-opmerking dat beleidsvorming geen wiskundige formule is. Ik bedoel daarmee dat meerdere uitkomsten mogelijk zijn. De uiteindelijke uitkomst is afhankelijk van de bewust of onbewust gepercipieerde context.

Bij het doorlopen van de fase van beeldvorming en de fase van oordeelsvorming wordt een zo volledig mogelijk beeld geschetst van de situatie. Het probleem wordt zo volledig mogelijk geschetst. Ook de voorwaarden waaraan oplossingen moeten voldoen, worden zo compleet mogelijk uitgetekend. Indien het een onderwerp betreft waar een bijzondere deskundigheid voor nodig is, wordt er een expert bij gehaald.

Ten eerste is het hierbij goed te realiseren dat experts en andere deskundigen altijd een zekere kleuring hebben bij de inschatting van het probleem, de inventarisatie van de mogelijke oplossingen en de keuze die gegeven de specifieke situatie het beste past. De kleuring wordt ingegeven door eerdere ervaringen, de gegeven briefing en de verwachting bij hoe een oplossingsrichting zal worden ontvangen.

Een ander en tweede aspect van context is of een oplossing bedoeld is voor de korte termijn of juist voor de langere termijn. Immers, de oplossing voor een kortetermijnprobleem mag doorgaans een meer houtje-touwtje-karakter hebben, terwijl een oplossing voor de langere termijn een meer robuust karakter zal moeten hebben en er meer aandacht zal zijn voor formele aspecten, kosten en governance.

Een derde aspect van context is de boodschapper. Ofwel, wie doet het verhaal of wie komt met een eerste denkrichting? Afhankelijk van de status van de adviseur, bestuurslid of lid van een bestuursbureau wordt zijn of haar mening gewogen bij het totaal aan beraadslagingen bij beeld- en oordeelsvorming.

Een vierde aspect van context is of er sprake is van disruptie. Bij disruptie is er sprake van ontwrichting. Voorbeelden zijn de Covid-epidemie, een beurskrach of een oorlog. Maar zeker niet onbenoemd is de implementatie van het nieuwe pensioencontract. In geval van disruptie zijn mogelijk bestaande denkpatronen of oplossingen niet meer geldig. De uitdaging betreft dan vooral de realisatie hiervan.

Het is de verwachting dat oordeels- en besluitvorming beter worden indien de context bewust wordt ervaren en meegewogen. Er is tenminste een viertal aspecten van context welke dienen te worden overwogen. Beste bestuurder, bent u zich ervan bewust dat uw besluitvorming afhankelijk is van de context? En houdt u hier ook nadrukkelijk rekening mee?

Dit is de vierendertigste column in een serie over risicomanagement. De serie heeft tot doel de lezer te prikkelen om risicomanagement te beschouwen als een integraal onderdeel van het runnen van een pensioenfonds.

Meer columns van Dick Kamp