LFDE: Wie wind zaait…

29 januari 2025

De economische en politieke wetmatigheden die de afgelopen decennia in steen gebeiteld leken, verkruimelen zienderogen onder de mokerslagen van Donald Trump en zijn medestanders.

Als pleitbezorgers van een 'andere wereld' kregen deze nieuwsoortige andersglobalisten dit jaar een warm onthaal op het Wereld Economisch Forum in Davos, de plek waar die andere andersglobalisten, ter linkerzijde, twintig jaar geleden al vergeefs gehoor trachtten te krijgen en ook nu nog steeds niet welkom zijn.

Op 23 januari mocht de Argentijnse president Javier Milei er bijvoorbeeld tekeergaan tegen het idee van 'sociale rechtvaardigheid'. Vervolgens mocht Donald Trump de principes van vrije handel, marktwerking en onafhankelijke centrale banken onder vuur nemen. Door zoveel liberale bouwstenen op de helling te zetten, luiden zij een nieuw economisch tijdperk in, waarvan vooralsnog moeilijk valt in te schatten waar het toe zal leiden.

Vrijhandel is geen onaantastbare zekerheid meer

Een eerste beginsel dat op de schop gaat is dat van de vrijhandel. Vrije wereldhandel, die in de klassieke opvatting wordt geacht de groei van de wereldeconomie te bevorderen dankzij de wet van de comparatieve voordelen, is geen onaantastbare zekerheid meer nu Trump met torenhoge invoerrechten de internationale concurrentie wil verstoren. Daardoor wordt China paradoxaal genoeg een van de laatste verdedigers van de vrijhandel.

Vrije marktwerking onder vuur

Een tweede principe dat eraan moet geloven is dat van de vrije marktwerking. Trump hekelt de naar zijn mening buitensporig hoge energieprijzen (vooral voor zijn eigen achterban) en is van plan de oliewinning op alle mogelijke manieren op te drijven. Daartoe zet hij druk op zowel buitenlandse als Amerikaanse ("Drill, baby, drill") producenten. Zo spoort hij Saoedi-Arabië aan om de kraan wagenwijd open te zetten, ook al druist dat in tegen de afspraken die binnen de OPEC gemaakt zijn en de belangen van het land zelf, dat zijn afhankelijkheid van het zwarte goud probeert af te bouwen.

De olieprijzen naderen vandaag echter al de rentabiliteitsdrempel van de binnenlandse oliewinning (volgens een peiling van Statista zo'n 62 dollar per vat^[1]), dus het gevaar bestaat dat bijkomende investeringen van Amerikaanse oliebedrijven weinig winstgevend of zelfs verlieslatend zullen zijn. Een zelfsturende markt zou normaliter terugdeinzen voor zoveel risico en de ontwikkeling van de oliesector vooral laten afhangen van het spel van vraag en aanbod en niet zozeer van politieke druk – al moet gezegd dat die altijd al een rol gespeeld heeft.

Centrale banken onder druk

Tot slot richt Trump zijn pijlen ook op de onafhankelijkheid van de centrale banken, een van de grote dogma's van het einde van de twintigste eeuw. Tot verbijstering van de economische fine fleur van de wereld eist hij het recht op om een renteverlaging af te dwingen: 'Wanneer de olieprijzen dalen, zal ik onmiddellijk eisen dat de rente daalt', zei hij in zijn toespraak.

De Amerikaanse Federal Reserve (de Fed) wordt dus opnieuw onder druk gezet, net zoals in 2018, toen Trump uithaalde naar de 'vijanden van het volk' die de rente verhoogden. Fed-voorzitter Jerome Powell hield destijds het been stijf en niemand twijfelt eraan dat hij dat ook nu weer zal proberen.

De vraag is echter hoelang de dijk zal standhouden. De komende jaren kan Trump zijn invloed laten gelden bij de vele wissels in de raad van bestuur. Het mandaat van Jerome Powell zelf loopt af in mei 2026. Daarna wordt het wellicht makkelijker voor Trump om zijn wil door te duwen.

Economische oververhitting

Waar kan het neerhalen van al die heilige huisjes toe leiden? De combinatie van goedkopere olie, gedwongen reshoring en een veel lagere rente dan de economische toestand zou rechtvaardigen, kan de Amerikaanse economie op termijn doen oververhitten. Behalve de speculatie die ermee gepaard zou gaan, met alle welbekende desastreuze gevolgen van dien, zou zo'n oververhitting de vrees voor een terugkeer van de inflatie aanwakkeren en zo de lange rente kunnen opdrijven. Een versteiling van de rentecurve zou de Amerikaanse begroting fors onder druk zetten en een hellend vlak vormen onder de financiële stabiliteit van het land.

Tot nader order is het echter afwachten of Trump al zijn plannen ook onverkort in de praktijk zal kunnen brengen, en dat is verre van zeker. De schok die ze veroorzaken, zal dus misschien minder bruusk zijn dan vandaag te vrezen valt. In dat geval oogst Trump met de wind die hij vandaag zaait mogelijk toch wat anders dan storm.