Harry Geels: Een genuanceerde analyse van J.D. Vance’s lezing

18 februari 2025

Door Harry Geels

Sociale media stonden weer bol van tegengestelde visies op J.D. Vance’s lezing tijdens de veiligheidstop in München. Je was er blijkbaar voor of tegen. Maar er is ook een middenweg en die is mogelijk nog opzienbarender.

Vice-president J.D. Vance dropte op 14 februari jongstleden een bommetje tijdens zijn lezing op de veiligheidsconferentie in München.De lezing maakte veel los, van een positieve ‘fantastisch’ (Geert Wilders) en ‘frisse wind’ (Wierd Duk), tot een vergelijking van Vance met een ‘manisch liegende proleet van de nieuwe Amerikaanse oligarchie’ (Sander Schimmelpenninck) en ‘ongepast leslezen’ (Kaja Kallas). Wat mij betreft, bevat Vance’s lezing drie belangrijke boodschappen, te weten over democratie, vrijheid (van meningsuiting) en marktwerking.

Democratie

Het leeuwendeel van Vance’s lezing gaat over de staat van de democratie. Hij probeert een brug te bouwen tussen de VS en Europa door erop te wijzen dat beide regio’s democratische waarden in gemeenschappelijkheid uitdragen. Alleen ziet Vance Europa afglijden, vooral doordat Europese politici niet zouden luisteren naar de mening van veel kiezers die bijvoorbeeld erg bezorgd zijn over de grote hoeveelheid immigranten die de EU zijn binnengekomen en nog altijd binnenkomen. En passant deelt hij ook een sneer uit naar Joe Biden, omdat dit ook in de VS is gebeurd.

Saillant is dat Vance de geannuleerde verkiezingen in Roemenië hekelt: ‘Als uw democratie kan worden vernietigd door een paar honderd duizend dollars aan advertenties op sociale media van een vreemd land [lees Rusland], dan is uw democratie om te beginnen al niet sterk genoeg.’ Daarbij stelt hij dat populistisch linkse en rechtse partijen zouden worden uitgesloten van debatten, zo ook van het veiligheidsdebat dat in München plaatsvond. Volgens Vance moeten we in dialoog gaan met alle groepen, ook al stroken hun meningen niet met die van de ‘commissars’.

Vrijheid

Het begrip vrijheid (van meningsuiting) komt eveneens aan bod. Volgens Vance ‘lijkt het erop dat Europa, zich verschuilend achter lelijke woorden uit het oude Sovjettijdperk, zoals misformatie en desinformatie, haar ongenoegen uit over mensen die een andere mening hebben, of God verhoede, op een andere partij stemmen, of erger nog, ervoor zorgen dat die partijen een verkiezing winnen.’ Vance lijkt hier ook een bommetje te leggen onder de NAVO. ‘Hoe kunnen we het over gemeenschappelijke defensiebudgetten hebben, als we niet eens weten wat we in de eerste plaats willen verdedigen.’

Vance lijkt verder te suggereren dat sociale media een vrijplaats moeten blijven voor vrijheid van meningsuiting en dat we, zoals gezegd, niet zo bang moeten zijn voor de mening van anderen. Grappend: ‘Als de Amerikaanse samenleving tien jaar lang de reprimandes van Greta Thunberg kan overleven, dan kan Europa ook wel enige maanden Elon Musk overleven.’ Om even later te vervolgen: ‘Als Europa in angst leeft om [de mening van] zijn eigen kiezers, dan kan Amerika weinig voor Europa doen.’

Vrije markt

Indirect ging Vance’s speech ook over de vrije markt. Ten eerste wees hij op alle regels die bedoeld zijn om de media te controleren en vermeende censuur tegen te gaan. Ten tweede stelde hij dat ‘we innovatie en creativiteit niet kunnen mandateren’. Ten derde noemde hij de EU-medewerkers ‘commissars’, een term die verwijst naar beambten van een communistische partij. Vance’s boodschap is dat door democratische instituties en vrijheden te beschermen, we ook een omgeving waarin vrije markten kunnen bloeien, moeten veiligstellen.

De schokkende middenweg

Kijkend naar alle reacties op Vance’s lezing, lijkt er dit keer geen genuanceerd midden te bestaan. Velen denken fundamenteel anders over wat democratie en vrijheid betekenen en hoe die kunnen worden beschermd. Echter, de pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet. Want niet alleen in Europa zijn er, zoals Vance terecht opmerkt, krachten bezig die onze vrijheid en democratie onder druk zetten. Ook in de VS zien we dat gebeuren, alleen langs een andere lijn, namelijk door de verwording van de VS tot een oligarchie.

Zoals eerder toegelicht in een column getiteld ‘Waarom wordt onze (economische) vrijheid ondermijnd?’ zien we dat er twee geopolitieke trends zijn die onze vrijheid ondermijnen. Vanuit ‘links’ zien we de neiging tot centralisatie en controle, tot een soort ‘globalistisch socialisme’. Vanuit ‘rechts’ zien we het doorschieten van het oorspronkelijk idee van vrije markten naar een economie die wordt gedomineerd door steeds grotere bedrijven die samenwerken met de overheid, culminerend in de symbiose tussen de Amerikaanse Big Tech en de overheid.

Uiteindelijk komen die trends overigens samen in iets dat door mij (en anderen) ook wel ‘corporate socialism’ (socialisme voor de rijken) wordt genoemd. Alleen hebben de op elkaar vittende kampen dat nog niet door.

Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels

Meer columns van Harry Geels