Harry Geels: Duitse 'Schuldenwende' heeft vijf grote implicaties
Door Harry Geels
De recente verkiezingen in Duitsland hebben tot een politieke aardverschuiving geleid. De beoogde nieuwe bondskanselier Friedrich Merz heeft een soort van ‘whatever it takes’ uitgesproken om Duitsland, en in het kielzog daarvan Europa, met extra geld en investeringen uit het slop te trekken. Dit heeft vijf belangrijke implicaties, of wellicht beter: complicaties.
De Duitse economische koerswijziging onder beoogd bondskanselier Friedrich Merz markeert een historische verandering in het Europese economische beleid. Merz heeft aangekondigd dat Duitsland bereid is substantiële schulden aan te gaan om de verzwakte economie te stimuleren en de Europese defensiecapaciteit te versterken. Deze drastische beleidswijziging, door Der Spiegel treffend als ‘Schuldenwende’ aangeduid, heeft verstrekkende gevolgen voor de economische en geopolitieke positie van Europa.
Concreet wil Merz de Duitse limiet op staatsleningen opheffen om vervolgens € 500 miljard te kunnen investeren in infrastructurele projecten. Deze koerswijziging komt voort uit twee urgente uitdagingen: de teruglopende concurrentiekracht van de Duitse economie en de noodzaak voor Europa om militair zelfstandiger te worden in het licht van veranderend Amerikaans beleid. Laten we vijf belangrijke implicaties van de nieuwe ‘wende’ op een rijtje zetten, om vervolgens te kijken hoe beleggers ernaar kunnen handelen.
1) Planmatig gestuurde economie
Het stond al in het plan van Mario Draghi dat in september vorig jaar werd gepresenteerd, maar Merz komt met iets vergelijkbaars, met een focus op infrastructuur, die natuurlijk breed uitgelegd kan worden, namelijk: technologisch en fysiek (zeg maar wegen en bruggen). De € 500 miljard die Merz noemt, komt aardig in de buurt van het door Draghi voor Europa genoemde bedrag van € 800 miljard. Dergelijke investeringen hebben ook een duidelijk politieke impact. We laten de overheid en niet de vrije markten het voortouw nemen. Kapitalisme bestaat allang niet meer.
2) Meer inflatierisico’s
Als de overheid meer gaat besteden, betekent dat inflatie. Sterker nog, het is in de huidige tijd, waar inflatie eigenlijk al hoger ligt dan de economische groei en de (spaar)rente én er een tekort aan arbeidskrachten is, olie op het inflatievuur. Zoals Nobelprijswinnaar Milton Friedman dat in dit Youtube-filmpje helder in drieënhalve minuut uitlegt, wordt inflatie primair veroorzaakt door monetair beleid dat expansieve overheidsuitgaven accommodeert. Uiteindelijk betalen burgers de kosten hiervan, hetzij via belastingen, hetzij via koopkrachtverlies door inflatie.
3) Meer schuld voor toekomstige generaties
Het verhogen van de staatsschuld verschuift een deel van de financiële lasten naar toekomstige generaties. Natuurlijk zijn investeringen niet altijd verkeerd, want ze kunnen ook economische groei opleveren, maar we moeten er scherp op zijn wat de investeringen gaan opbrengen. Een overheid maakt minder strenge kosten-baten analyses van investeringen dan het bedrijfsleven. Als er bepaalde investeringen nodig zijn, kan er ook gekeken worden hoe investeringen door het bedrijfsleven met minder knellende regelgeving en bureaucratie eerder rendabel worden.
4) Convergentie binnen de eurozone
De vierde implicatie van de nieuwe investeringsplannen is dat ze Europa potentieel kunnen versterken. Duitsland gaat zich wat betreft begrotingsdiscipline bewegen richting de zuidelijke Europese landen. Dat geeft minder spanning in de eurozone tussen Noord en Zuid. Dit heeft de eurokoers lucht gegeven. Beleggers lijken dit ook interessant te vinden, vooralsnog althans, kijkend naar hoe de Europese aandelen het de laatste weken beter doen dan de Amerikaanse. Kijkend naar de snel opgelopen rente op de kapitaalmarkten zijn beleggers minder gerust.
5) Vrije doorgang naar eurobonds
De deur naar onverdragswettelijke eurobonds is – na de eerdere coronabonds – opnieuw opengezet, en wel onder de noemer ‘war bonds’. Merz heeft gezegd dat Duitsland aan de uitgifte ervan mee gaat doen, en alles in het teken van ‘whatever it takes’ zet om de spendeer- en oorlogsmachine in gang te zetten. Nederland, dat in meerderheid altijd tegen gemeenschappelijke schulden is geweest, lijkt ook te (moeten) draaien, ondanks dat er tijdens eerdere moties in de Tweede Kamer altijd tegen is gestemd. Eerder uitte ik zorgen over eurobonds.
Gevolgen voor spaarders en beleggers
Voor beleggers is het cruciaal om de marktimplicaties van de beleidswijziging te doorgronden, ongeacht persoonlijke opvattingen over de wenselijkheid ervan. Spaarders gaan deze investeringen hoe dan ook middels inflatie betalen. Beleggers kunnen mogelijk profiteren door posities in te nemen in sectoren die direct baat hebben bij de verhoogde overheidsuitgaven, zoals defensie, infrastructuur en industriële bedrijven, met een hernieuwde focus op Europese markten. Grondstoffen kunnen potentieel ook baat hebben bij herindustrialisatie.
Er zijn verder ook consequenties voor de internationale kapitaalstromen. Als er in Europa meer spaargeld vrijgemaakt wordt voor beleggingen in eigen regio, betekent dit dat er minder buiten Europa wordt belegd, onder andere in Amerikaanse aandelen en obligaties, wat waarschijnlijk verdere neerwaartse druk op de dollar geeft en opwaartse druk op de rente. Niet alleen die van Europa, maar ook die van de VS. Spreiding tussen landen en regio’s in de wereld zal waarschijnlijk meer diversifiërende effecten hebben dan in de afgelopen decennia.
Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels
