Harry Geels: Hogere lonen nodig voor structureel hogere inflatie
Harry Geels: Hogere lonen nodig voor structureel hogere inflatie
Door Harry Geels
De Amerikaanse inflatie maakte eind juni de grootste 3-maands stijging door sinds 1982. Zelfs FED-voorzitter Jerome Powell moest toegeven dat dit ruim boven de doelstelling was. Als straks de huidige hoge inflatie tijdelijk blijkt te zijn, dan zal dat vooral één oorzaak hebben: de consument heeft geen koopkracht meer.
Het inflatiedoel dat de FED hanteert, de core PCE (Personal Consumption Expenditures price index), die doorgaans iets lager uitkomt dan de in de media meer aangehaalde core CPI (Consumer Price Index), kwam in juni juist hoger uit dan verwacht en is op jaarbasis nu met meer dan 3,5% gestegen in vergelijking tot juni vorig jaar.
Figuur 1: Core PCE Price Index (jaar-op-jaar percentage)
Bron: Wolfstreet.com/BEA/St.Louis Fed
De zogeheten ‘headline’ PCE price index, die ook voedsel- en energieprijzen meeneemt, kwam nog hoger uit dan de ‘core’ PCE, te weten 4%. De Amerikaanse inflatie komt daarmee op de hoogste stand uit sinds mei 1991 (zie Figuur 1). Over drie maanden (april tot en met juni) bedroeg de PCE geannualiseerd zelfs 6,7%, de snelste stijging sinds juli 1982.
FED onderschatte de inflatie
De inflatie in juni was veel hoger dan verwacht. De FED had 2,1% geprognosticeerd. De grote vraag die analisten en media al maanden bezighoudt, is of de inflatie nu structureel of tijdelijk hoger is komen te liggen. De manier waarop inflatie de laatste tijd stijgt, lijkt te suggereren dat die dit jaar in de VS weleens op de 6% uit zou kunnen komen. Of inflatie daarna weer zakt, is lastig te voorspellen.
Dat komt doordat inflatie door wel tien factoren wordt bepaald. De centrale banken hebben maar invloed op twee van die factoren. Een aantal van die factoren speelt op de lange termijn en werkt inflatieverlagend. De grote schuldenberg bijvoorbeeld. Die moet ooit afbetaald worden en dat leidt tot minder uitgaven en investeringen.
Een andere inflatieverhogende langetermijntrend is demografisch van aard: er komen steeds meer ouderen die hun spaar- of pensioenpot gaan aanspreken om bestedingen mee te doen. Op de korte termijn zetten het ultralosse monetaire beleid en de sterk herstelde economische groei, die in diverse sectoren leidt tot een tekort aan materialen en arbeid, juist nú sterk de inflatie in gang.
Huidige omgeving is sterk inflatiebevorderend
Er is een andere manier om inflatie te definiëren, vooral aangehangen door monetaristen. Volgens hen wordt inflatie niet gemeten met de CPI of PCE, maar op basis van de groei van de geldhoeveelheid en de kredieten aan consumenten, bedrijven en overheden, ook wel de Money And Credit Index (MACI) genoemd. In figuur 2 is te zien dat deze nu ook een historisch hoge stand heeft bereikt, hoger nog dan in 1987.
Figuur 2: Amerikaanse M2 en Krediet Index (MACI), jaar-op-jaar percentage
Bron: Deflation.com/FED (bewerkt)
Er is wel een verband tussen de CPI/PCE en de MACI. Een vergroting van de geldhoeveelheid en de verstrekte kredieten kweekt een omgeving waarin inflatie kan ontstaan, alleen maakt het volgens de monetaristische definitie niet uit waar inflatie terechtkomt, in consumentenprijzen of in ‘asset inflation’. Het is maar net hoe het geld ‘besteed’ wordt.
Een verkrappend beleid leidt volgens deze definitie meteen tot een verlaging van inflatie, ofwel in de consumentenprijsindex, ofwel in de ‘asset prices’, of in beide. Wellicht is het goed nog even rekenschap te geven van wat er in 1987 gebeurde. De situaties van toen en nu zijn niet vergelijkbaar, maar er zijn wel opvallende parallellen, zoals steeds ruimere kredietverlening en oplopende beurskoersen.
De consument trekt het (of niet)
Nu de coronacrisis weer op zijn retour lijkt en mensen weer op vakantie gaan, verhogen veel bedrijven hun prijzen. Ze hebben ook een inhaalslag te maken. En consumenten lijken daar wel begrip voor te hebben. Volgens Factset is er een 10-jaars record in het gebruik van de term inflatie in de kwartaalberichten van de S&P500-bedrijven.
Er is echter één factor die grotendeels zal bepalen of inflatie tijdelijk of structureel is, te weten de koopkracht. Als de lonen nú mee omhoog kunnen gaan, kan hogere inflatie een structureler karakter krijgen. Blijven de lonen achter, dan daalt de koopkracht snel en zakken prijzen weer in.
Figuur 3 lijkt te suggereren dat het niet de ‘goede’ kant uitgaat (in de VS, voor de onderste 80% van de werkenden). De reële koopkracht van de Amerikanen teert de laatste maanden namelijk weer hard weg door de oplopende inflatie, die blijkbaar niet overal wordt bijgehouden middels hogere lonen.
Figuur 3: Groei reëel uurloon van onderste 80% werkenden in de VS
Bron: Real Investment Advice
Terzijde, sinds 1971 is het verschil tussen het reële Disposable Personal Income (DPI) en de kosten van levensonderhoud afgenomen en begin jaren negentig is dit verschil zelfs negatief geworden voor de onderste 80% van de Amerikaanse werkenden (zie blauwe lijn figuur 4).
Figuur 4: Financieringsgat Amerikaanse werknemers
Bron: Real Investment Advice (bewerkt)
Een van de manieren waarop de meeste Amerikanen sinds het begin van de jaren negentig toch rond hebben kunnen komen, is door meer op krediet te leven (zie de opgelopen zwarte lijn). Dit is natuurlijk geen houdbare situatie en mogelijk is nú het moment gekomen om meer loon te vragen en het ‘gat’ langzaam te dichten (waarmee inflatie dan mogelijk ook structureel hoger komt te liggen).
PS1: Hoewel er verschillen zijn tussen de VS en Europa, kennen ook de meeste consumenten in Europa een financieringsgat vergelijkbaar met dat van de Amerikanen.
PS2: De yield op staatsobligaties is de laatste drie maanden sterk gedaald, in de VS van 1,65% naar 1,24% (stand per 2 augustus 2021). De obligatiemarkten gaan daarmee uit van het scenario van tijdelijke inflatie (tenzij de obligatiemarkten worden gemanipuleerd door de centrale banken).
PS3: Ook tijdelijke inflatie is schadelijk voor consumenten. Als de prijzen eenmalig met 5% zijn gestegen en de lonen niet, dan is de koopkracht toch blijvend met 5% verslechterd.
PS4: Discussiepunt: een manier om uit de schuldencrisis te komen, is het herstel van de loon-prijs-spiraal. Door prijsontwaarding inflateert de schuld weg, zonder dat de consument het gelag hoeft te betalen (overigens geen leuk scenario voor de spaarder).
Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels