Column Harry Geels: Weeffouten in eurosysteem weer volop in het vizier

March 31, 2020

Door Harry Geels

Door de coronacrisis ontstaat waarschijnlijk weer een nieuwe eurocrisis. We hebben weinig lessen geleerd uit de vorige crisis. Het eurosysteem bevat grote weeffouten. Het is logisch dat die bij een crisis weer naar de oppervlakte drijven.

‘Corona stelt de eenheid in de EU op de proef’, zo opende De Volkskrant (VK) op 31 maart 2020 het hoofdredactionele commentaar. De Europese landen, waaronder Nederland en Duitsland die tegen de uitgifte van coronabonds zijn, worden ‘zuinige zelfgenoegzame boekhouders’ genoemd, die niet solidair zijn met de landen die het hardst getroffen worden door de coronacrisis.

De harde opstelling van vooral Nederland, niet alleen nu maar ook tijdens de eurocrisis van 2011, zou volgens de VK de oorzaak zijn van rechtspopulisme in de zuidelijke landen van de eurozone (er is ook rechtspopulisme in de noordelijke landen van Europa, dus volgens mij klopt deze redenering niet, maar dat terzijde). Nederland wordt tot slot een ‘zelfgenoegzame en egoïstische opstelling verweten’, waarmee ons land zich zou isoleren in de EU.

Corona is slechts aanleiding
Dit zijn nogal harde verwijten. Eerst even terug naar de basis. Corona is niet de oorzaak maar de aanleiding van een nieuwe eurocrisis. Het echte probleem is dat het eurosysteem grote weeffouten bevat en dat die bij iedere crisis weer boven komen drijven. We hebben dit reeds verschillende malen gezien, zoals tijdens de kredietcrisis van 2008, de Ierse bankencrisis in 2010 en de Griekenlandcrisis in 2011.

Het is jammer dat we te weinig lessen hebben geleerd tijdens die vorige crises en de weeffouten in het eurosysteem hoegenaamd niet hebben gerepareerd. In een vijfluik heb ik begin 2014 op de website van de Telegraaf een reconstructie gemaakt van de eurocrisis van destijds. Er kwamen verschillende onderdelen aan bod, zoals het gebrekkige democratische gehalte van de EU en muntunie, de rollen van Frankrijk en Duitsland en de verschillende monetaire stromingen.

Twee grote weeffouten
In essentie zijn er echter twee grote problemen. Ten eerste de discussie over welke landen destijds wel en niet mochten meedoen met de euro. Dit bleek een groot politiek steekspel te zijn waarbij landen die flagrant niet aan de toelatingscriteria voldeden, zoals Italië en Griekenland, wel mee mochten doen (of liever moesten meedoen op verzoek van Frankrijk) en landen die min of meer wel voldeden, zoals enkele Baltische staten, niet mochten meedoen. Hierdoor is er onbalans tussen Noord en Zuid ontstaan.

Het tweede probleem gaat over de economische basis van een muntunie. Nobelprijswinnaar Robert Mundell heeft ons al tientallen jaren geleden voorgerekend wanneer je een muntunie zou kunnen beginnen. Een muntunie kan slagen als er aan vier criteria kan worden voldaan:

1. gelijke economische business cycle van landen;
2. vrije arbeidsmobiliteit;
3. vrije kapitaalsstromen;
4. transferunie (om asymmetrische schokken in een bepaalde regio op te vangen).

Hét grote probleem van de eurozone zijn de grote economische verschillen tussen noord en zuid (punt 1 van Mundell). Het hebben van een munt is dan verre van handig. ‘One size does not fit all’. Kort door de bocht, voor landen die economisch minder goed presteren, is de euro te duur, waardoor de problemen in die landen alleen maar groter worden en voor landen die economisch goed presteren, is de euro te goedkoop waardoor deze landen alleen maar beter presteren. Er ontstaat een zichzelf versterkende divergentie. Een ander probleem is dat een echte transferunie een onderdeel van een muntunie moet zijn. Dat ligt politiek heel gevoelig.

ECB schiet te hulp
Niet de harde opstelling van Nederland maar de constellatie van het eurosysteem is het grote probleem. Het feit dat de autoriteiten ook steeds de regels moeten overtreden, of het nu de toelatingscriteria van destijds of de no-bail out clausules in 2011 zijn, zegt genoeg. De ECB heeft recent aangekondigd met een megabedrag aan bijgedrukte euro’s onder andere staatsleningen van Italië op te kopen, op zijn minst ook een oprekking van de regels.

De ECB gaat dus al helpen en wel op een megaschaal. En uiteindelijk gaan we met zijn allen die financiering betalen, mogelijk middels inflatie of afstempeling van obligaties. We zijn dus solidair met Europa. Lex Hoogduin en Jan Snippe hebben gisteren in het NRC ook een interessante oplossing, waarbij geen eurobonds hoeven te worden uitgegeven, gepresenteerd.

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/03/30/discussie-over-eurobonds-is-bij-coronacrisis-overbodig-a3995312

Disclaimer

Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels.