Renze Munnik: Als je maar lang genoeg wacht...

April 12, 2022

Door Renze Munnik, Risk Management Consultant bij Probability & Partners

Tijd heelt alle wonden… Als er één sector is die daarin gelooft, is het de pensioensector wel. Na jarenlang problemen voor ons uit te hebben geschoven, moeten we nu toch een keer de echte pijn nemen. Of niet? Toch maar even een stelling uitspreken…

De pensioensector heeft aangetoond aanzienlijk afwachtend te zijn. We kijken wat andere fondsen gaan doen. We kijken wat de toezichthouder gaat zeggen. We wachten af waar de wetgever mee komt. We wachten op wetgeving voordat actie wordt ondernomen, terwijl we eigenlijk al weten wat ons te wachten staat.

Waarom? Vinden we het te moeilijk om zelf een mening te vormen? Te complex? Zijn we bang om bekritiseerd te worden als koploper? Zijn we bang om de discussie met de toezichthouder aan te gaan als die een andere mening heeft? Willen we niet iets uit te leggen hebben als we een andere oplossing kiezen dan andere fondsen?

Beloftes nuanceren, pijn uitstellen

Jaren geleden hebben we al vastgesteld dat de beloftes die aan de deelnemers waren gedaan, helemaal niet nagekomen konden worden. Garanties die werden gegeven, hadden helemaal nooit garanties kunnen zijn.

En toen het niet goed bleek te gaan, wat deden we toen? Vertelden we toen het hele verhaal? Het eerlijke verhaal? Vertelden we dat die garanties er niet zijn en dat je eigenlijk toch gewoon in een soort beschikbare premieregeling zit?

Nee, we nuanceerden de eerdere beloftes maar een klein beetje. En op het moment dat we dan toch weer in de knel kwamen, weer niet konden indexeren en weer op het punt kwamen dat kortingen voor de deur stonden...  Toen bleek ook het genuanceerde beeld (uiteraard) niet te kloppen. We nemen de pijn niet. We gaan niet met de billen bloot.

We gaan niet de deelnemers uitleggen: ‘Weet je, jullie betalen premie en wij doen ons uiterste best om er iets goeds van te maken. Veelal lukt dat heel aardig en schiet je er behoorlijk wat mee op, maar het gaat niet altijd goed. We kunnen je niet vertellen hoeveel je gaat krijgen. We kunnen je alleen vertellen hoeveel je betaalt en hoezeer wij ons best doen. En dat levert je doorgaans een stuk meer op dan door het op een spaarrekening te plaatsen of het zelf te beleggen.’

Ook dan vertellen we niet het werkelijke verhaal... Nee, we schaven het weer een beetje bij.

Op een gegeven moment moeten er toch echt andere stappen genomen worden, want we komen steeds vaker in de knel. En dan komen er de CDC-regelingen in plaats van de ‘DB’-regelingen.  Daar komt de UFR. Daar komt de beleidsdekkingsgraad. Daar komt het uitstel vanwege de COVID-19-crisis. Daar komen de verlagingen voor de minimale grens om te moeten korten. Daar komen de uitstelacties in het kader van de (aanloop naar) het nieuwe pensioenstelsel.

Alles om maar te voorkomen dat er gekort moet worden

Niet-indexeren? Tja, dat speelt al langer en dat kunnen we echt niet voorkomen. Gelukkig snappen de meeste deelnemers er niet genoeg van om te weten dat dat ze nog steeds veel geld kost en het ten aanzien van een reële aanspraak dus eigenlijk ook een soort korting is. En gelukkig beloven we formeel doorgaans alleen een nominale aanspraak. Het gaat ons er dus alleen maar om niet te hoeven korten. Want dan wordt het wel heel concreet en zichtbaar.

Met het nieuwe stelsel neem je toch de pijn

Maar op een gegeven moment kun je het niet meer vooruitschuiven. Het nieuwe stelsel komt eraan. En wat gebeurt er als je gaat invaren? Als je de collectieve pot gaat verdelen naar de individuele potten, dan ontkom je er niet meer aan de pijn nu echt te nemen.

Als je onder de 100% zit, en dat zijn er nog best wel wat, dan kan je geen 100% verdelen. Oftewel, je krijgt als deelnemer minder dan 100% toebedeeld in je potje. Je wordt dus alsnog gekort. Al was het zo lang vooruitgeschoven, met altijd het idee van fondsen en wetgever dat het straks best wel beter zal gaan. En je wilt mensen toch niet korten als kort daarna de situatie verbetert en de korting niet nodig bleek?!

En nu?

Het lijkt er inderdaad op. De rente gaat weer stijgen. De dekkingsgraden gaan weer omhoog. Gaan we dan toch door naar het nieuwe stelsel? Of gaan we nu het punt bereiken dat men toch koudwatervrees krijgt? De situatie verbetert. De ingreep met het nieuwe stelsel is niet meer nodig. Laten we nou niet door die hele problematiek gaan. Laten we ons nou niet al die heisa op de hals halen.

In het nieuwe stelsel is het ook zo definitief: je hebt alleen je eigen potje premie en verder ben je afhankelijk van de resultaten van de beleggingen. Er is geen gemeenschappelijke pot waar je je probleem op kan afschuiven. Er is geen volgende generatie die je met je probleem kan opzadelen. Ieder staat er dan alleen voor. En het pensioenfonds (en de politiek) moet dan echt met de billen bloot.

Zo afwachtend als de sector is gebleken, zo veel als de sector en de politiek hebben aangetoond er altijd maar vanuit te gaan dat het 'morgen' allemaal weer goedkomt, zo durf ik de vraag nog wel te stellen of we de komende tijd echt door blijven zetten met het nieuwe stelsel. Of wordt het afgeblazen? Of worden er toch weer ingrepen gedaan vanuit een (te?) hoopvolle visie op wat de toekomst ons zal brengen?

Als je maar lang genoeg wacht, komt alles goed (behalve misschien voor de generaties die daartussen zaten)... Maar vertellen we als sector ook een keer duidelijk het echte verhaal?

Probability & Partners is een Risk Advisory Firm die geïntegreerde risicomanagement en kwantitatieve modelleringsoplossingen biedt aan de financiële sector en aan data-gedreven ondernemingen.

Meer columns van Renze Munnik