Harry Geels: Drie redenen waarom Nederland zo’n hoge inflatie heeft

September 13, 2022

Door Harry Geels

De inflatie in Nederland behoort tot de hoogste van Europa. Dat komt door erg hoge brandstofheffingen, door een relatief grote afhankelijkheid van gas en – last but not least – door de zwakke euro.

Volgens de gegevens van Eurostat had Nederland met 13,6% in augustus 2022, na de drie Baltische staten, de hoogste inflatie in de eurozone, ruim boven het eurozonegemiddelde van 9,1%. Er zijn grofweg drie redenen aan te wijzen waarom Nederland zo slecht scoort, waarvan er twee vaak in de media worden genoemd: onze hoge heffingen en onze grote afhankelijkheid van aardgas. Er is echter nog een derde reden, die voor alle landen opgaat, maar nu voor Nederland in het bijzonder: de zwakke euro.

Hoge heffingen

Nederland heeft een van de hoogste belastingen op energie ter wereld. Er zijn drie vormen van belasting: de energiebelasting, de ODE (opslag duurzame energie) en de teruggave energiebelasting. De energiebelasting is in Nederland per jaar opgelopen. In 2015 bedroeg deze nog 23,12 cent per m3, dit jaar 43,95 cent. Verder wordt er natuurlijk nog 21% btw geheven. Vanwege deze heffingen heeft Nederland niet alleen de hoogste gasprijzen van Europa, ook de benzine- en dieselprijzen zijn hier relatief hoog.

Figuur 1: Gasprijzen in Europese landen in Augustus 2022

Bron: Business Insider; Prijzen in kWh zijn omgerekend naar m3 met factor 9,7694  Bron: HEPI Price Index

Relatief grote afhankelijkheid van gas

Nederland is altijd een voorloper geweest in het gebruik van gas in de wereld. Dat kwam in eerste instantie doordat gas decennia gezien werd als een relatief schone brandstof en door de grote gasbel in  Groningen. We kunnen wel stellen dat Nederland te rijk is geworden door het Groningse gas. Omdat we de inkomsten ervan in de jaren zestig en zeventig zo gemakkelijk spendeerden (voor de duidelijkheid: niet investeerden) viel ons land de dubieuze eer van Dutch disease ten deel.

Figuur 2: Aandeel gas in de totale energieconsumptie

Bron: NOS.nl

Voor deze grote afhankelijkheid van gas moeten we nu, door de sterk gestegen gasprijs, duur betalen. Nederland is ook relatief traag geweest met de energietransitie. Andere landen hebben andere energiekeuzes gemaakt en dat komt hen nu beter uit. Frankrijk is relatief groot in kernenergie. De relatief lage inflatiecijfers van Noorwegen, Zweden en vooral Zwitserland komen vooral doordat er veel stroom via natuurlijke hulpbronnen wordt opgewekt.

De zwakke euro en weeffouten in het eurosysteem

Dan de derde reden. Door de boycot van Rusland moeten we nu alle energie inkopen in dollars, waar we voorheen energie uit Rusland in euro’s konden betalen. Euro’s die de Russen dan meestal weer in Europa uitgaven, in de vorm van reizen, huizen en import van groenten en fruit. Die tijd is voorbij. De euro is in korte tijd met meer dan 20% gedaald, doordat de Fed inflatiebestrijding eerder en kordater aanpakt dan de ECB én door de sterk verslechterde handelsbalans van Europa (minder export naar onder andere Rusland en dure import van grondstoffen).

Figuur 3: Zwakke euro geeft inflatiedruk in de eurozone

Bron: Bloomberg

De ECB was tot voor kort veel minder kordaat dan de Fed wat betreft de inflatiebestrijding vanwege de precaire situatie van de eurozone, waarin vooral Italië (naast Griekenland en Frankrijk) een veel te hoge staatschuld heeft die bij een oplopende rente onbetaalbaar wordt. Daar komt bij dat er in de eurozone maar één rentetarief kan worden gehanteerd, terwijl de eurolanden economisch zo sterk verschillen. Nederland kan, of moet eigenlijk, gezien de overspannen situatie op de woning- en arbeidsmarkt alsmede de nog altijd gezonde handelsbalans, een veel hogere rente hebben.

Een hogere rente zou niet alleen goed zijn voor onze spaarders en gepensioneerden, het zou, in het geval dat we nog een eigen munt hadden gehad, ook tot een veel krachtigere munt hebben geleid, met minder geïmporteerde inflatie tot gevolg, waaronder ook een gunstigere import van energie, die nu in dure dollars moet worden betaald. Zie voor een nadere onderbouwing dat ook de weeffouten in het eurosysteem tot hogere inflatie leiden de column Hoge inflatie deels te danken aan falend eurosysteem.

Oplossingen

De problematiek van de inflatie en de gedeeltelijk daarmee samenhangende gestegen gasprijs is niet zo gemakkelijk op te lossen. Beleggers kunnen gedeeltelijk hedgen door dollars in de beleggingsportefeuille aan te houden, al zijn de grootste winsten van deze strategie waarschijnlijk al gerealiseerd. Het koopkrachtverlies dat door geïmporteerde inflatie ontstaat, kan zo gedeeltelijk via de beleggingsportefeuille worden gecompenseerd. Sowieso zou valutaspreiding in deze onzekere tijden geen sinecure zijn. Niet alleen met de dollar, maar ook met de renminbi en de yen.

Consumenten die deze mogelijkheden niet hebben, moeten hopen dat er iets van compensatie komt voor de hoge inflatie in de vorm van lagere belastingen en hogere lonen. En klagen over de genomen politieke beslissingen in het verleden – een te grote afhankelijkheid van gas en de introductie van een eurosysteem met weeffouten – mag natuurlijk ook, maar dat gaat op korte termijn niet helpen. We kunnen zo wel een beetje onze frustraties uiten. Daar is op zich ook wat voor te zeggen.

Verder zijn er 100.000 mensen met aardbevingsschade in Groningen. Die zitten op een zo’n 450 miljard kuub gas, althans volgens de NOS. Tegen de hiervoor genoemde prijs is dat 1,5 biljoen euro waard. Dat is gelijk aan ruim 1,5 keer het Nederlandse BBP. Daar moet toch een mouw aan te passen zijn door te pompen op maximale capaciteit, voor zover technisch mogelijk, en de opbrengst te verdelen over de getroffen Groningers, investeringen in nieuwe capaciteit voor duurzame energie en koopkrachtherstel middels lagere belastingen op de energieprijzen? Nood breekt wet en van het gasgebruik zijn we voorlopig toch nog niet af.

Figuur 4: Nederland heeft gaswinning afgebouwd, maar niet het verbruik

Bron: De Correspondent

Dit artikel bevat een persoonlijke opinie van Harry Geels

Meer columns van Harry Geels