Mainfirst: Europa's sluier van onschuld

September 19, 2022

Door Jan-Christoph Herbst, Portfolio Manager van het MainFirst Global Equities Fund, MainFirst Global Equities Unconstrained Fund, MainFirst Megatrends Asia en MainFirst Absolute Return Multi Asset

De wereldwijd stijgende vraag naar elektriciteit en het toenemende gebruik van natuurlijke hulpbronnen zal gevolgen hebben voor de Europese industrie en haar mondiale positie. Als Europa zijn aanpak voor een duurzamere economie wil doorgeven aan andere continenten, moet het deel uitmaken van de toeleveringsketens die nodig zijn voor de toekomstige technologische verwezenlijkingen. Europa moet onafhankelijk worden.

Veel jongeren in de West-Europese landen begrijpen hoe belangrijk milieubescherming is. Het argument dat de prijs van klimaatbescherming hoog mag zijn, gaat echter niet op voor opkomende landen. Bovendien willen mensen in India en China net als iedereen autorijden, vlees eten en hun airco gebruiken.

Als gevolg daarvan zal de wereldwijde vraag naar energie de komende jaren toenemen. Volgens BNEF, een onderzoeksbureau dat gespecialiseerd is in de energiemarkt, zal de wereldwijde vraag naar elektriciteit tussen nu en 2050 toenemen tot ongeveer 41 miljoen gigawattuur - een stijging van 54% ten opzichte van nu.

Wankele Duitse automobielsector

De stijgende vraag naar elektriciteit en het toenemend gebruik van natuurlijke hulpbronnen zullen gevolgen hebben voor de Europese industrie en haar mondiale positie. Neem bijvoorbeeld de Duitse automobielsector. Wegens de e-mobiliteit op basis van batterijen staat de Duitse automobielsector nu duidelijk wankel op zijn benen. De aankoopprijs en autonomie ​ van elektrische wagens hebben voor de consument een aanvaardbaar niveau bereikt.

In 2021 waren er wereldwijd 17,4 miljoen e-auto's geregistreerd - ongeveer zes miljoen meer dan in 2020 - en de trend stijgt. Het succes van e-auto's bewijst dat Elon Musk gelijk had door vroeg en compromisloos in te zetten op elektrische technologie. Met een verkoop van 936.000 Tesla-auto's in 2021 is zijn bedrijf wereldwijd marktleider.

Hoewel Tesla groot is geworden, lijkt zijn groei niet te vertragen. De productiecapaciteit zal tegen het einde van het jaar tot circa 2.000.000 stijgen. In tegenstelling tot de scepsis van de afgelopen jaren is het bedrijf nu winstgevend en rapporteerde het een nettowinst van 2,26 miljard dollar in het tweede kwartaal van 2022.

Tesla's Chinese concurrent BYD, dat oorspronkelijk batterijcellen maakte, is de afgelopen jaren tot een vergelijkbare omvang gegroeid en produceert nu een miljoen volledig elektrische auto's per jaar, waarmee het op de tweede plaats achter Tesla komt. Het in het Chinese Shenzhen gevestigde bedrijf schakelde pas onlangs over op 100% elektrische auto's - de laatste auto's met verbrandingsmotor kwamen in maart van de band - en is ook nog winstgevend.

Beide bedrijven hebben grote plannen. Musk beweert dat Tesla nog enkele jaren met gemiddeld 50% zal blijven groeien. Het bedrijf heeft een productiedoel gesteld van 20 miljoen voertuigen per jaar tegen het einde van het decennium. De winstgevendheid van Tesla is geen toeval. Terwijl Tesla in 2022 zijn prijzen over het hele productassortiment met maximaal 6.000 dollar heeft verhoogd, dalen de productiekosten gestaag dankzij grotere schaalvoordelen.

Onvoldoende verticale integratie 

De concurrenten van Tesla staan nog ver af van dergelijke succesverhalen. De belangrijkste reden is dat de productie van de zogenaamde traditionele autofabrikanten niet verticaal geïntegreerd is. Met andere woorden, ze zijn in elke fase van het proces afhankelijk van tientallen leveranciers. Dit gaat ten koste van flexibiliteit, snelheid en innovatie.

De vraag naar kobalt, lithium en koper zal de komende jaren extreem hoog zijn. De Europese autofabrikanten hebben sinds lang het belang van de grondstoffenvoorziening onderschat. Volgens een analyse van de EU-Commissie moeten we meer dan 65% van de grondstoffen vereist voor de productie van elektrische motoren invoeren uit China.

Het succes van modelconcurrenten als BYD is daarentegen geen toeval. Geen enkel ander land domineert de winning van grondstoffen voor batterijen zo sterk als China.

De afgelopen jaren waren Chinese bedrijven betrokken bij negen van de tien participaties in grondstoffenreserves. China raffineert en verwerkt 60% van al het kobalt dat in de wereld wordt gedolven. Het merendeel van het kobalt komt uit de Democratische Republiek Congo. China is bij bijna elk project betrokken, hetzij op financieel of operationeel vlak, hetzij met infrastructuursteun. Het is zich bewust van het belang van grondstoffen in het nieuwe tijdperk van de batterij.

BYD, de tweede grootste producent van lithium-ionbatterijen voor elektrische auto's, gebruikt 90% van zijn cellen in zijn eigen autoproductie, waardoor er zelfs voor concurrenten die bereid zijn er voor te betalen niet veel overblijft. In juni van dit jaar kocht het bedrijf nog zes lithiummijnen op het Afrikaanse continent om de batterijproductie tot 2029 veilig te stellen.

Elon Musk zorgt er ook voor dat Tesla de capaciteit heeft om zijn plannen te realiseren. In november 2021 sloot Tesla een driejarig leveringscontract met Ganfeng Lithium. Volgens de deal zal 20% van de jaarlijkse productie aan Tesla worden geleverd.

De chemische samenstelling van batterijcellen verandert, waardoor nikkel een steeds belangrijker metaal wordt. Bijvoorbeeld Indonesië heeft aanzienlijke reserves. In augustus van dit jaar raakte bekend dat Tesla ongeveer een derde van de wereldwijde nikkelproductie had veiliggesteld in het kader van een omvangrijk vijfjarig leveringscontract met verschillende Indonesische bedrijven. Dit is genoeg voor vijf miljoen auto's.

Sedert 2021 bevinden de tien grootste batterijproducenten zich in Azië - verspreid over China, Zuid-Korea en Japan. Zij zijn goed voor ongeveer 94% van de wereldwijde capaciteit en de trend is stijgend.

Onze afhankelijkheid van natuurlijke hulpbronnen

De Duitse auto-industrie heeft lange tijd de strategie gehanteerd om grondstoffen aan te kopen. Experts geloofden dat dit gemakkelijker en efficiënter was.

Ook op het vlak van grondstoffen voor hernieuwbare energie is de afhankelijkheid van Duitsland groot. De EU-Commissie meldt dat 54% van de materialen voor windturbines en 53% van de grondstoffen voor fotovoltaïsche installaties uit China worden ingevoerd.

Wat de grondstoffen voor e-mobiliteit en hernieuwbare elektriciteitsopwekking betreft, vervallen we in precies dezelfde afhankelijkheidspositie als voor Russisch gas.

Mensenrechtenschendingen en ontoereikende milieubescherming gaan tot op heden hand in hand met de winning van grondstoffen. Maar dat hoeft niet zo te blijven. In 2017 werd in Europa de Global Battery Alliance opgericht, die pleit voor schone en eerlijke productieomstandigheden.

De kans op verbetering van de Afrikaanse toeleveringsketens zou onvermijdelijk groter zijn als de grondstoffenwinning door Europa wordt beheerd dan wanneer de Chinese staat vrij spel krijgt. Toch draagt Europa graag zijn sluier van onschuld - tegen een hoge kostprijs.

Europa's afhankelijkheid van China

Met een handelsvolume van 245 miljard euro was China ook in 2021 - en sinds 2015 - de grootste handelspartner van Duitsland. Het uitbreken van een oorlog tussen China en Taiwan, waardoor China in dezelfde mate wordt gesanctioneerd als Rusland in het huidige Oekraïne-conflict, zou voor Duitsland een economische ramp zijn. Ter vergelijking: Rusland was slechts de 14e handelspartner van Duitsland. Ongeveer 60% van de Russische invoer bestaat uit olie en gas - goederen die gezien hun aard nauwelijks uniformer of vervangbaarder kunnen zijn.

Veel van Duitslands ​ welvaart is gebaseerd op de uitbreiding van zijn handelsbetrekkingen met China, wat al sinds de jaren negentig aan de gang is. Vier op de tien verkochte Volkswagen auto's gaat naar China. Meer dan 90% van de producten die we op amazon.com kunnen bestellen, worden daar geproduceerd. De consument profiteert over de hele linie van de wereldwijde arbeidsverdeling. 98% van de zeldzame aardmetalen die we in Europa nodig hebben voor zonnecellen, windturbines en batterijen komen uit de Volksrepubliek.

Als het Westen China soortgelijke sancties zou opleggen, zouden hier alle lichten uitgaan. Niet alleen olie en gas moeten van elders komen. Een dergelijk scenario zou aan beide zijden aanzienlijke pijn veroorzaken. Dit feit maakt escalatie minder waarschijnlijk, maar sluit het niet uit.

Het verstrijken van de tijd werkt echter eerder in het voordeel dan in het nadeel van de Volksrepubliek China. Elk jaar wordt China minder afhankelijk van het Westen, zijn tertiaire sector wordt sterker en de grondstoffenvoorziening op lange termijn lijkt grotendeels verzekerd. De relatieve economische macht van het land blijft groeien. Het is nu een hoogtechnologisch land waarvan de hele wereld afhankelijk is. China heeft zichzelf grote doelen gesteld voor 2050, hoewel dat nog even op zich laat wachten.

Bij de bestrijding van de klimaatverandering volstaat het niet de eigen grenzen in het oog te houden. Het beleid van Europa om te streven naar een duurzamere economie stelt wel degelijk een intercontinentale standaard. Maar als we deze aanpak willen doortrekken naar andere continenten, moeten we de toeleveringsketens die nodig zijn voor de toekomstige technologische verwezenlijkingen bevorderen, ondersteunen en er deel van uitmaken. We hoeven niet rijk te zijn - alleen maar onafhankelijk.