Dick Kamp: De Wtp en risicomanagement

November 15, 2022

Door Dick Kamp, Director Pension, Investment and Risk bij Milliman Pensioenen

De discussie over de Wet toekomst pensioen (Wtp) is in volle gang. Hoewel nog niet helemaal zeker is of deze wetgeving überhaupt wel doorgaat, is het volledige ecosysteem van de pensioensector druk in de weer om de verwachte overgang naar het nieuwe pensioenstelsel te realiseren. Met het stijgen van de rente zijn de inherente problemen van het huidige stelsel immers niet opgelost.

Maar daar gaat deze column niet over. Deze column gaat over risicomanagement bij de transitie van het pensioenstelsel vanuit het perspectief van het pensioenfonds. Ik hanteer hierbij de invalshoeken Governance, Proces en Inhoud. Hiermee verwacht ik de hoofdlijnen van risicomanagement in het kader van de transitie te kunnen beschrijven.

Governance

De governance van het transitieproces bestaat in de eerste plaats uit het definiëren van de doelstelling van de transitie. Risicomanagement betreft immers het beheersen van de risico’s die het realiseren van de doelstelling in de weg staan. Een expliciet en helder geformuleerde doelstelling is dus van groot belang.

Bij het bepalen van de doelstelling en van de strategie hoe deze te bereiken, zijn de verschillende invalshoeken besturen, het intern toezicht en de medezeggenschap relevant. Anticiperend op de opdracht van sociale partners ‘bestuurt het bestuur’ het proces van opdrachtaanvaarding, transitie en implementatie door op gedegen wijze intern toezicht (via RvT) en medezeggenschap (via VO of BO) te organiseren. Hierdoor ontstaat een Proces van ‘challengen’ en countervailing power dat, mits goed uitgevoerd, leidt tot een geaccepteerd, degelijk en zorgvuldig proces en een Inhoud waardoor het realiseren van de doelstelling wordt gefaciliteerd.

Het bereiken van het doel heb je immers niet in de macht, maar wel het hanteren van een zorgvuldig proces.

Proces

De procesinvalshoek kent een drietal dimensies die de bijzondere aandacht behoeven in het kader van risicomanagement.

(1) Besluitvorming

Besluitvorming komt tot stand door het zorgvuldig en expliciet doorlopen van de stappen Beeldvorming, Oordeelsvorming en dan pas Besluitvorming. Het is hiermee een verdere uitwerking van de goede governance.

(2) Projectopzet

Omdat de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel een andere dynamiek kent dan de normale bedrijfsvoering van het pensioenfonds, wordt terecht gekozen voor een projectmatige opzet. Hierdoor krijgt het onderwerp de aandacht die het nodig heeft. Onderdeel van het projectplan en vast agendapunt van de projectvergaderingen is risicomanagement en de wijze waarop dit wordt ingevuld.

(3) Primaire proces

Het bijzondere van het nieuwe pensioenstelsel is dat het primaire proces anders wordt. Van een collectief pensioen met aanspraken en continue (veelal onzichtbare) solidariteit gaan we immers naar een pensioenstelsel met individuele geldpotjes en expliciete toerekening van beleggingsrendementen gebaseerd op lifecycles, kosten, risicopremies en technische resultaten. Ook de communicatie naar de deelnemers wordt volledig opnieuw ingericht.

Pensioenuitvoerders investeren nu in nieuwe administratiesystemen. De samenwerking tussen administratie en vermogensbeheer wordt opnieuw vormgegeven. En ook het toezicht door DNB/AFM wordt anders. Hoe, dat is nog niet bekend. Bij de inrichting van deze processen ontstaan (mogelijk) nieuwe risico’s en vrijwel zeker zijn nieuwe beheersmaatregelen nodig. Kortom, risicoregisters en risicorapportages moeten herijkt worden.

Inhoud

Over het risicomanagement met betrekking tot de inhoud valt veel te zeggen. Ik wil me beperken tot drie belangrijke thema’s.

(1) Input / datakwaliteit

Indien gekozen wordt voor invaren, wordt het collectieve eigendom van de middelen omgezet naar een individueel eigendom van middelen. Hierop moet de deelnemer kunnen vertrouwen en dat lukt alleen indien de data waarop de omzetting is gebaseerd juist en volledig is. Het risico is groot omdat er na de conversie geen weg terug is. Door een degelijk datakwaliteitsproject uit te voeren en een degelijk datakwaliteitsbeheerproces in te richten, wordt dit risico beheersbaar.

(2) Evenwichtigheid

Vertrouwen is ook het (risico)thema met betrekking tot het aspect evenwichtigheid. Denk aan het verdelen van het vermogen bij invaren, de keuzes voor solidariteit en de keuzes voor het verdelen van risico’s over de verschillende lifecycles heen. Een zorgvuldig besluitvormingsproces op basis van een (vooraf) gedefinieerd begrip van evenwichtigheid en heldere communicatie daarover zijn voorwaarden voor mitigatie van het risico dat evenwichtigheid niet als zodanig wordt ervaren door de stakeholders van het fonds.

(3) Risicohouding

Hierover heb ik in eerdere blogs geschreven. De risicohouding is een belangrijke input voor het beleggingsbeleid en leidt naast het premiebudget tot een kwantitatief geformuleerde (pensioen)ambitie. Naast de juiste vertaling van de risicohouding naar beleggingsbeleid is transparantie via communicatie naar alle stakeholders en in het bijzonder de deelnemers ook hier key als beheersmaatregel.

Tot slot

Risicomanagement is onmisbaar voor een succesvol transitietraject. Goed risicomanagement houdt rekening met de verschillende relevante invalshoeken. Bestuurder, heeft u uw risicomanagement bij de transitie naar het nieuwe pensioenstelsel op orde?

Dit is de dertiende column in een serie over risicomanagement. De serie heeft tot doel de lezer te prikkelen en risicomanagement te beschouwen als een integraal onderdeel van het runnen van een pensioenfonds.

Meer columns van Dick Kamp