Han Dieperink: Blauw is het nieuwe groen

March 21, 2023

Door Han Dieperink, geschreven op persoonlijke titel

Per 1 januari 2023 gelden er nieuwe Europese transparantieregels voor duurzaamheid in de financiële sector. Nu is duurzaamheid zelf geen nieuw verschijnsel in Nederland, dat samen met de Scandinavische landen geldt als gidsland op dit gebied. De uitdaging is om het bestaande Nederlandse duurzaamheidsbeleid in te vlechten in de nieuwe Europese transparantieregels.

De nieuwe Europese transparantieregels zijn verplicht op basis van de SFDR. Consumenten moeten inzicht krijgen in hoe groen producten of partijen daadwerkelijk zijn, zodat ze kunnen kiezen voor het aanbod dat aansluit bij hun doelstelling. Daarnaast moest, in het kader van de taxonomie, in kaart worden gebracht wat duurzaamheidsrisico’s betekenen voor het rendement van de investering.

Het grote dilemma bij duurzaamheid is dat dit een sterk subjectief begrip is, dat nu nota bene door de Europese Unie wordt geobjectiveerd. Dit is dezelfde Unie waar parlementsleden zijn omgekocht door de Qatari en waar wetgeving vooral tot stand komt door oneindig te lobbyen, waarna elke lidstaat nog een keer een veto daarover mag uitspreken. Het gevolg is dat er niet de mooiste wetgeving wordt geproduceerd. Een Chambre de réflexion zou in Europa niet misstaan.

Duurzaamheid is een subjectief begrip

Subjectief houdt in dat niet iedereen dezelfde invulling geeft aan een bepaald begrip. Kerkelijke instellingen zijn bijvoorbeeld nogal fel tegen vivisectie en abortus en milieuorganisaties kunnen ze daarin wel volgen voor wat betreft de vivisectie, maar niet op het gebied van abortus.

In Nederland leggen we meer de nadruk op milieu, in Frankrijk veel meer op sociale factoren. Frankrijk denkt ook heel anders over kernenergie dan Duitsland en volgens Polen (dat ook een veto heeft) zijn zelfs kolen duurzaam. Direct na de inval van de Russen waren kernenergie en aardgas volgens klimaatchef Frans Timmermans opeens ook duurzaam. Duurzaam is dan ook geen statisch begrip, het ontwikkelt zich in de loop der tijd.

Neem de discussie over fossiele brandstoffen. Hoewel daar de sleutel voor de energietransitie ligt, zijn de meeste vermogensbeheerders overgegaan tot uitsluiten, om daarna hun verbazing uit te spreken over de stijgende energieprijzen. 

Kwaliteit data blijft boterzacht

De transparantieverplichting per 1 januari betekent dat er gerapporteerd moet worden over tal van duurzame indicatoren volgens een door Brussel geüniformeerde rapportage. Nu zit er kennelijk niemand in Brussel die ervoor zorgt dat deze informatie voor de consument ook begrijpelijk is, want zelfs experts halen uit die informatie niet of ze op de goede weg zijn.

Wat dat betreft is SFDR een sluitstuk van het duurzaamheidsproject. Eerst moeten de bedrijven maar eens gaan rapporteren op het gebied van duurzaamheid, waarna de verschillende dataleveranciers die gegevens kunnen verzamelen. En denk maar niet dat we dan inzicht krijgen in bijvoorbeeld Scope 3 CO₂-uitstoot. Dat is weliswaar de uitstoot waar het eigenlijk om gaat, maar op dat inzicht moeten we nog even wachten.

Pas als die gegevens beschikbaar zijn, kan er met enige zekerheid een oordeel worden gegeven over het duurzame karakter van een portefeuille. Tot die tijd zijn veel data zo boterzacht, dat de kans op greenwashing groot is. Als een bedrijf geen rapportage heeft, wordt er vaak naar een combinatie van bedrijven gekeken die bij elkaar lijken op het niet rapporterende bedrijf, waarna de gegevens worden gebruikt om een inschatting te geven. Wie houdt wie nu voor de gek? 

Greenwashen binnen de regels van de wet

Voor particuliere beleggers verschilt de interpretatie van duurzaamheid sterk ten opzichte van institutionele beleggers. Institutionele beleggers willen gewoon compliant zijn met wet- en regelgeving en vinden het geen enkel probleem om te greenwashen, mits het maar volgens de regels van de wet is.

Daarvoor biedt artikel 8 SFDR uitkomst. Als je aan de transparantie-eisen voldoet van artikel 8, ben je duurzaam, terwijl zo’n beetje elk bedrijf met een controverse nog onder artikel 8 is te rubriceren. Een controverse in het kader van duurzaamheid is dat als iets overduidelijk in strijd is met de Global Compact van de VN en het bedrijf willens en wetens toch doorgaat met dit gedrag. Dergelijke bedrijven passen niet in een duurzame portefeuille, hoe goed je dat ook kan verbloemen met transparantieregels.

Dat is jammer want het zorgt er voor dat duurzame beleggers minder vertrouwen krijgen in de wet- en regelgeving op dit gebied. Sommigen gaan zelfs zo ver om de duurzaamheidswetgeving een gedrocht te noemen. Dat helpt natuurlijk niet om duurzaam beleggen populair te maken.

Voor veel marktpartijen is het bijzonder lastig om te voldoen aan de rapportageverplichtingen in het kader van duurzaamheid. Nu is het vreemde, dat die marktpartijen per 1 januari geen duurzame producten mogen promoten. Ze moeten al het duurzame jargon schrappen uit hun uitingen richting de klant. Bovendien is de Europese commissie op dat gebied streng. Dus naast ‘duurzaam’ kunnen termen als ‘impact’, ‘groen’ en ‘ESG’ dan ook niet meer. Dat terwijl veel bestaande portefeuilles een veel duurzamer karakter hebben dan wat volgens Brussel duurzaam is. 

Orwelliaanse toestanden

Blijkbaar heeft Brussel het boek 1984 van George Orwell niet gelezen. In dat boek bewaakt en controleert de staat elk aspect van het menselijk leven. De macht reikt verder dan de hoofdpersoon zich kan voorstellen. De staat bepaalt wat goed voor je is.

Nu is er op zich nog wel begrip voor op te brengen, dat bijvoorbeeld Russische media door Brussel inmiddels zijn verboden, al vinden sommigen terecht dat er sprake is van censuur. De vraag is meer waar deze censuur stopt. Ik vrees dat verschillende politici in Den Haag wel meer media de mond willen snoeren. Dit is een negatief gevolg van de huidige polarisatie.

In het boek van George Orwell wordt ook het begrip Newspeak geïntroduceerd, een taal die wordt gecreëerd en gecontroleerd door de totalitaire staat als een instrument om de vrijheid van gedachten en conceptie die een bedreiging voor het regime kunnen vormen te beperken. Als je afwijkt, dan maak je je schuldig aan gedachtemisdaad (thougtcrime).

De taal als wapen wordt nu ook door de Europese Unie ingezet om het duurzaamheidsbegrip te objectiveren. Gaat u rustig slapen, Brussel weet wat goed voor u is. In plaats van groen beleggen, kunnen we in Nederland voortaan blauw beleggen gebruiken. Blauw is het nieuwe groen, thema is het nieuwe alternatief zero impact, duurzaam wordt dan toekomstbestendig en ESG wordt dan MMB: milieu, maatschappij en beleid. Wel een slag om de arm, want ik weet niet zeker of dit de goedkeuring kan wegdragen van de gedachtenpolitie.

Meer columns van Han Dieperink