Pim van Vliet: Ontsnappen aan de benchmarkgijzeling

December 31, 2024

Door Pim van Vliet, Head Conservative Equities en Chief Quant Strategist, Robeco

Jezelf voortdurend vergelijken met anderen, nog eens versterkt door sociale media, vormt een bron van ongeluk en is een cultuurverschijnsel dat tot ver buiten de beleggingswereld reikt. Voor beleggers zijn de gevolgen van het continue vergelijken met anderen vaak schadelijk, zoals ik in eerdere columns heb besproken. Gelukkig zijn er manieren om aan de ‘benchmarkgijzeling’ te ontsnappen.

De opkomst van duurzaam beleggen heeft het keurslijf van de benchmark opengebroken. Neem bijvoorbeeld het uitsluiten van tabaks- en kolenbedrijven, wat leidt tot afwijkingen van standaard benchmarks. Een kortetermijnoplossing is het creëren van een nieuwe benchmark, zoals de MSCI Wereld Index zonder tabak. Maar wanneer de criteria blijven veranderen, bijvoorbeeld het uitsluiten van fossiele brandstoffen, of juist de herintrede van beleggingen in wapens en kernenergie, lopen ‘duurzame’ benchmarks al snel achter de feiten aan.

Deze keuzes hebben directe gevolgen voor het risico en het rendement van een portefeuille en vergen uitleg aan klanten – zeker als de resultaten tegenvallen, zoals gebeurde in 2022 met fossiele energie. Duurzaam beleggen dwingt beleggers niet alleen anders te kijken naar risico en rendement, maar voegt ook impact toe als essentiële dimensie. Het blind volgen van een benchmark is daarmee niet langer houdbaar en dat dwingt tot bewuste keuzes.

Betere benchmarkregulering

De regelgever kan een sleutelrol spelen bij het verminderen van de verkeerde prikkels van benchmarkbeleggen. Door de nadruk te verschuiven van relatief risico naar absoluut risico, vermindert de dominantie van benchmarks in beleggingsbeslissingen. Interessant genoeg kan institutionele regelgeving, zoals Solvency II of het FTK, veel leren van de regels die gelden voor particuliere beleggers. Waarom zouden aandelen bijvoorbeeld niet net als obligaties geclassificeerd worden op basis van kredietrisico?

Naast credit ratings kan het risicoprofiel van aandelen eenvoudig worden bepaald door de volatiliteit van de portefeuille te meten, in plaats van de veelgebruikte tracking error. Dit zou beleggers stimuleren zich meer te richten op daadwerkelijke risicoreductie in plaats van blind benchmarkafwijkingen te managen.

Durf de benchmark ter discussie te stellen

Jaarlijks evalueren veel pensioenfondsen en beleggingsinstellingen hun beleggingsbeginselen. Maar hoe vaak stellen ze de benchmarks zelf kritisch ter discussie? Wat ooit een neutraal hulpmiddel was, kan een rigide standaard zijn geworden. Dit roept de vraag op of de ooit gekozen benchmarks nog wel passen bij de fiduciaire verantwoordelijkheden. Een te sterke focus op benchmarks kan namelijk verkeerde prikkels creëren voor fondsmanagers en daardoor de prestaties schaden – zeker nu de aandelenmarkten steeds meer geconcentreerd raken. Het is daarom cruciaal om ‘de zaag scherp te houden’: zet benchmarks regelmatig op de agenda en neem ze mee in het voortdurend slijpen van de beleggings beginselen.

De fundamentele benchmark

Loskomen van de beklemmende greep van benchmarks opent de deur naar interessante beleggingskansen. Benchmarks kunnen marktprijzen verstoren, wat leidt tot lagere prijzen en hogere verwachte rendementen. Vaak zijn juist effecten die ondervertegenwoordigd zijn in benchmarks, zoals small caps en defensieve aandelen, aantrekkelijk gewaardeerd – zeker nu, eind 2024, na jaren van toenemende marktconcentratie. Daarnaast bieden ‘fallen angels’ – bedrijfsobligaties die zijn gedegradeerd van investment grade naar high yield – structurele kansen, doordat ze vaak gedwongen verkocht worden door beleggers die vastzitten aan benchmarkrestricties.

Warren Buffett’s tijdloze regel – voorkom kapitaalverlies – blijft de ultieme richtlijn en fungeert als de fundamentele benchmark. De belegger die durft af te wijken van conventie en buiten de gebaande paden durft te denken, kan profiteren van deze anomalieën.